PVV en D66 verscheuren Randstad


De grote winst van D66 en GroenLinks in Amsterdam en Utrecht, tegenover de hoge score van de PVV in Rotterdam, geeft een nieuwe scheidslijn aan: hoger opgeleid versus lager opgeleid.


De Randstad raakt in tweeën gedeeld. De PvdA, de traditionele winnaar van de verkiezingen voor het Europees Parlement, werd in de vier grote steden de grootste verliezer. In Amsterdam en Utrecht nam D66 (21,2 en 22,4 procent) de hegemonie van de PvdA (14,7 en 13,1) over. Ook GroenLinks versloeg daar de PvdA. In Den Haag en Rotterdam verloor de PvdA (12,3 en 14,9) haar eerste plek aan de PVV (19,9 en 22,3).

Mark Bovens, hoogleraar bestuurskunde aan de Universiteit Utrecht, zegt dat die verkiezingsuitslag te herleiden is naar een ’nieuwe’ politieke scheidslijn, namelijk die van de kosmopolieten versus de nationalisten. Anders gezegd: de hoogopgeleiden (hbo/wo) tegenover de lager en middelbaar geschoolden (maximaal mbo). De kosmopolieten denken meer grensoverschrijdend, de nationalisten zoeken het binnen de Nederlandse of zelfs binnen de stadsgrenzen. Die laatste groep is meer geïnteresseerd in bijvoorbeeld leefbaarheid en criminaliteit, terwijl de kosmopolieten onder meer milieu en internationale samenwerking belangrijker vinden.

D66 is volgens Bovens bij uitstek de partij voor kosmopolieten, net zoals GroenLinks. Terwijl de PVV en de SP de stem van de voornamelijk witte gewone man vertolkt. Beide partijen zijn zeer uitgesproken pro- of anti-Europa, vandaar de duidelijke winst voor Pechtold en Wilders.

Die nieuwe scheidslijn verklaart ook de verscheurde verhoudingen binnen de vier grote steden. Amsterdam en Utrecht zijn kosmopolitische steden met een grote groep hoger opgeleiden, in tegenstelling tot Rotterdam. Bovens zegt daarover dat de hooggeschoolden die aan de Erasmus Universiteit studeerden uit de arbeidersstad Rotterdam wegtrekken richting andere grote steden.

Die verhuizers behoren volgens hem vooral tot de zogeheten creative class, die bestaat uit mensen uit de wetenschap, kunsten, media, advocatuur, consultancy en ICT-sector. Die creatieve klasse zit voornamelijk in Utrecht en de hoofdstad. Dat zijn universiteitssteden waar de afgestudeerden vaker blijven wonen en werken.

Den Haag daarentegen is een ’bijzonder geval’. Daar zou de uitslag volgens Bovens ook anders kunnen liggen, omdat de Hofstad sterk verdeeld is. Het zou kunnen dat de immigranten die traditioneel PvdA stemmen, deze keer thuisbleven. De witte lagere middenklasse stemde op de PVV, en de bovenlaag koos niet voor de VVD of het CDA, maar voor D66, vanwege een duidelijker pro-Europa-programma.

De tweedeling hoog versus laag en middelbaar opgeleid speelde volgens de hoogleraar jarenlang onderhuids een rol, maar kwam boven sinds de opkomst van Pim Fortuyn en de SP. Na Fortuyns dood namen Wilders’ partij en de beweging van Rita Verdonk het electoraat van de LPF over. Zij zijn de nieuwe volkspartijen die de stem des volks vertolken, ’namelijk de lager en middelbaar opgeleiden die de meerderheid van de Nederlandse bevolking vormen’.


© Trouw, 06-06-2009

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB