ELKE VEERTIG SECONDEN


Op een prachtige lentedag staat de trein midden in de weilanden stil. Een kwartier, een halfuur. Gemopper en gevloek. De zoveelste vertraging. Wanneer de trein in beweging komt, zien we politie langs de rails. Een afgedekt lichaam wordt een lijkwagen ingeschoven. De trein voert zijn tempo op en haast zich naar zijn bestemming, terwijl de eerste familieleden worden ingelicht. De reizigers die eerst aan het zeuren waren over het oponthoud, kijken elkaar opeens dankbaar aan. Het is ongelooflijk, maar de dood van een ander doet je intens beseffen dat je leeft.


Wereldwijd maken elk jaar minstens een miljoen mensen een eind aan hun eigen leven. Dat is gemiddeld één zelfdoding per 40 seconden, meldde het Britse medische tijdschrift The Lancet in een artikel dat zaterdag verscheen.

Als de dood een witte cirkel was op iedere hoek van de straat waar je eenvoudigweg in kon springen om er niet meer te zijn, dan waren de meesten van ons er niet meer.

Ik denk nog vaak terug aan een vriend van mij die zelfmoord pleegde toen hij twintig was. Ik dacht toen: iemand die jong sterft, heeft het voordeel dat hij altijd jong zal blijven. Ik denk nu: wat heeft hij allemaal gemist! Maar er is hem ook veel bespaard.

Zijn familie is er nooit overheen gekomen. Zijn ouders en broers voelen zich allemaal verantwoordelijk voor zijn dood. Ze menen dat ze met meer inzet zijn dood hadden kunnen voorkomen. Hun leven is verminkt, vinden ze zelf. Het is moeilijk voor te stellen dat een jonge mens alles wat hij nog voor de boeg heeft, niet voldoende de moeite waard vindt. De achterblijvers zijn gekrenkt omdat ze je missen, maar ook omdat dat leven waar zij zo sterk aan hangen door jou werd afgewezen.

Mijn moeder durfde niet uit het leven te stappen, maar met haar depressies vernietigde ze wel haar gezin. Ze heeft zichzelf langzaam de dood in gedronken en gerookt. Haar dood was een enorme opluchting, voor haar, voor ons. Wat een ironie: vanaf toen ging het met onze familie bergopwaarts. Wat ik wil zeggen: mensen die niet willen leven, zouden niet verplicht moeten zijn dat te doen. Mensen die zich niet willen laten helpen of niet te helpen zijn, zouden zonder meer mogen gaan.

Was de dood maar een witte cirkel waar je doorheen springt - waarom zijn de enige beelden die wij kennen akelig, zwart, regenachtig, luguber, dramatisch?

Het heeft jaren geduurd voordat we zover waren om euthanasie toe te staan. De meeste mensen zijn het erover eens dat niemand ondraaglijk hoeft te lijden. Maar wat als iemand ogenschijnlijk gezond is, maar er psychisch aan onderdoor gaat? Moeten ook zulke mensen niet een handje geholpen worden als niets hen uit hun lijden kan verlossen? Een ongeneeslijk zieke kankerpatiënt die zijn euthanasiepapieren heeft ingevuld laten we toch ook niet moederziel alleen uit zijn bed opstaan en naar het spoor lopen? De eis van de levenden dat alles wat leeft moet blijven doorleven, is voor de mensen die lijden barbaars.

Het verbod waarmee religie en samenleving de zelfmoord opschepen, laat haar als een misdaad schijnen, als een onnatuurlijke en absurde handeling. Wat weten de achterblijvenden daarvan? Zoiets kun je ook in het volle bezit van je intellectuele en geestelijke krachten plannen en uitvoeren. Daarover gaat De hand aan zichzelf slaan: over de gekozen dood van Jean Améry (1912-1978). Hij was een Oostenrijks schrijver van Joodse afkomst die de verschrikkingen van de concentratiekampen had overleefd, zijn hele leven door angst en wrok werd achtervolgd en ten slotte met een overdosis slaappillen koos voor een vrije dood. 'Wie er afspringt, is niet noodzakelijkerwijs tot waanzin vervallen, is ook niet onder alle omstandigheden gestoord of verstoord. De hang naar een vrije dood is geen ziekte waarvan men genezen moet worden, zoals de mazelen. De vrijdood is een privilege van het menselijke.'

Freitod, waarom bestaat daar in het Nederlands geen mooi woord voor? Mensen die niet meer willen leven en daarvoor kiezen, verdienen een glorieuzer einde. In Vlaanderen zijn er drie zelfmoorden per dag. Laten we die uit het verdomhoekje halen en laat ons licht erop schijnen. De vrijdood is geen misdaad waarover gezwegen moet worden.

Als je gedwongen zou zijn te leven, zou je nooit het gevoel kunnen hebben dat je ervoor kiest te bestaan. Juist doordat je ervoor kiest, kun je er ten volle voor gaan.

Oscar van den Boogaard is schrijver.


DS, 20-04-2009

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB