Niet elk abdijbier komt uit abdij
POSTEL/GRIMBERGEN/WESTMALLE/WESTVLETEREN - Abdijproducten zitten in de lift. Zelfs in crisistijden blijven we ze kopen, hoewel ze duurder zijn. Is het hun aura van kwaliteit, van respect voor de mens en het milieu? Nochtans zijn maar weinig 'abdijproducten' gemaakt door kloosterlingen. Broeder Danny uit de abdij van Postel, broeder Jos van de abdij van Grimbergen en broeder Joris van de abdij van Westvleteren gunnen ons een blik achter de abdijmuren.
In de supermarkt lachen paters met kaal hoofd en bruine pij ons toe vanop enkele kazen. Speciale bieren lokken ons met afbeeldingen van een abdij. 'Dat kan niet slecht zijn', denken we. Maar hoe echt zijn die producten?
Hoe herken je een echt abdijproduct?
'Een eerste manier om een abdijproduct te herkennen, is het Monastic-label', zegt broeder Danny (42), econoom van de norbertijnenabdij van Postel in de Antwerpse Kempen. Hij is de kaasmaker van de abdij en beheert het domein, het personeel en de abdijwinkel.
Meer dan tweehonderd kloostergemeenschappen zijn lid van Monastic, een van oorsprong Frans label. Nu zijn er ook kloostergemeenschappen aangesloten uit België, Duitsland, Zwitserland, Luxemburg, Italië, Portugal en Slovenië. Het label bestaat sinds 1989 en is opgericht door Franse kloosters die zich wilden wapenen tegen het toenemende misbruik van de term 'abdijproduct' door grote industriële bedrijven.
'Om het Monastic-label te krijgen, moet het product binnen de kloostermuren en door kloosterlingen worden geproduceerd', zegt broeder Danny. 'In onze abdij voldoen onze kazen en kruiden aan die voorwaarden. Sinds 2007 hebben die het label Monastic. Wij hebben er niet om gevraagd, dat deed de organisatie rond het label zelf. Omdat we geen onaardige productie hebben, zijn we erop ingegaan. Zo'n label kost natuurlijk wel geld, afhankelijk van het product en de omzet ervan. Hoeveel het is, kan ik niet zeggen, want ik weet het niet.'
In 1947 is de abdij kaas beginnen te maken, aanvankelijk alleen voor eigen consumptie. 'Ik ben de derde kaasmaker van de abdij', zegt broeder Danny. 'Per jaar produceren we 150 ton kaas, of zeshonderd kilogram per dag. Dagelijks verwerken we zesduizend liter melk.' De melk komt van de abdijboerderij, die in erfpacht is gegeven. 'Onze broeder boer is plots weggevallen, en er was niemand in staat om hem te vervangen. Je wordt niet zomaar een boer, dat moet erin zitten.' In de kaasmakerij werken twee broeders.
'We hebben een moderne installatie. Maar kwaliteit blijft bij ons op de eerste plaats staan. Waar de kwaliteit er niet onder lijdt, automatiseren we. Anders blijven we bij het manuele. Onze kaas blijft een ambachtelijk product.'
Postel heeft verschillende soorten kazen. 'Van jonge kaas van zes weken tot brokkelkaas van vijf jaar. We hebben ook halfharde kazen met verschillende kruiden en een smeerkaas. Die kaas smaakt beter door dan de doorsneesmeerkaas, omdat er half belegen kaas in zit.'
De kaas wordt verkocht in de eigen winkel van de abdij en in een paar kleinere winkels in de buurt. De supermarktketen Colruyt verkoopt voorgesneden blokjes Postelse abdijkaas. 'Het zuivelbedrijf Belgomilk zorgt voor de distributie, dat kunnen wij niet zelf.'
In 1994 is broeder Guy in Postel ginseng beginnen te kweken. Hij is een specialist en geeft zelfs les over kruiden. 'Ondertussen heeft broeder Guy een kruidentuin met meer dan tweehonderd kruiden. Hij maakt er siroop van, tincturen, oliën, likeuren en nog veel meer.' Die kruidenproducten worden verkocht in de eigen winkel. 'Via onze website krijgen we ook veel vragen. De kruiden doen het heel goed dankzij mondreclame. Een webwinkel hebben we niet, dat ligt wat moeilijk voor kruiden.'
Er is ook Postels abdijbrood, speculaas en bier op de markt. 'Dat maken we niet zelf', zegt broeder Danny. 'Die dragen dan ook niet het Monastic-label. Maar dat we er onze naam aan verlenen, bezorgt ons wel inkomsten, afhankelijk van de omzet. Veel is dat niet, hoor.'
Abdijbier komt niet uit een abdij, trappistenbier wel
Toch mag de commerciële brouwerij Affligem, die het Postels bier brouwt, op de flesjes 'abdijbier' vermelden. Om een 'erkend Belgisch abdijbier' te zijn, moeten drie voorwaarden vervuld zijn. 'Er moet een band zijn met een al dan niet nog bestaande abdij, de brouwer moet een commissie betalen aan de abdij of de stichting en de abdij of de stichting heeft controlerecht op de reclame', zegt Philip Buisseret, directeur van de Unie van de Belgische Brouwers. 'Behalve de trappistenabdijen brouwt geen enkele abdij vandaag nog zelf bier.'
'De abdij van Grimbergen heeft tot aan de Franse Revolutie bier gebrouwen', zegt broeder Jos van de abdij van Grimbergen. 'In de jaren vijftig heeft de brouwerij Alken Maes de formule overgekocht van de abdij. Ze brouwt nu verschillende variëteiten van Grimbergen.'
Trappistenbieren worden wel altijd in een trappistenabdij door kloosterlingen gebrouwen. 'Er zijn momenteel zeven abdijen die echt trappistenbier produceren', zegt broeder Joris van de Sint-Sixtusabdij van Westvleteren, die behoort tot de trappistenorde of de Orde van de cisterziënzers van de strikte observantie. Van het zeer begeerde bier maken de paters van Westvleteren nooit meer dan 4.700 hectoliter per jaar. Consumenten kunnen het bier alleen bestellen via de biertelefoon van de abdij en het afhalen aan de poort.
'Die zeven bieren krijgen het label Authentic Trappist Product. Wie het label aanvraagt, wordt aan een streng onderzoek onderworpen. Een klooster dat het label wil gebruiken, moet daarvoor betalen. Hoeveel dat is, hangt af van de omzet. Met dat geld worden de kosten van de vereniging betaald.'
Het is geen overbodig label, vindt Philippe Van Assche, algemeen directeur van de abdij van Westmalle. 'In de populaire soap Thuis op Eén hoorde ik onlangs iemand zeggen: “Geef mij nog eens een trappist., Ze schotelden de man een Leffe voor, die niet eens in een abdij wordt gebrouwen. Daartegen moeten we optreden.'
We houden van abdijproducten, echt of niet
'De mensen zijn ervan overtuigd dat wij kwaliteit produceren', zegt broeder Danny van de abdij van Postel. 'Voor kaas verwacht ik dit jaar ondanks de crisis zelfs een stijging van de verkoop. Al is dat nooit ons doel. Door onze activiteiten moeten wij onze boterham verdienen, meer niet. Als we te veel zouden groeien, zou dat nadelig zijn voor ons gemeenschapsleven. Onze instelling is anders dan die van het bedrijfsleven. Wij willen niet het maximum uit onze activiteiten halen. Ons basisidee is: Is het niet goed voor ons, dan wel voor hen die na ons komen.'
Van de opbrengst moeten in Postel 35 mensen leven. 'Er zijn 23norbertijnen in de abdij en nog eens twaalf buitenheren, die aan de abdij verbonden zijn maar op andere plekken wonen en leven.'
Hoeveel de kaas- en kruidenmakerij opbrengt, kan de broeder econoom niet zeggen. 'Het verschilt van jaar tot jaar. Verkopen we eens een stuk bos, dan hebben we extra inkomsten. We verhuren ook gebouwen, er zijn confraters met een pensioen. We kunnen verder, dat is het belangrijkste.'
Broeder Danny, van oorsprong meubelmaker, is op zijn twintigste ingetreden. 'Ik ben in de kaasmakerij gerold, en het beviel me. Als econoom ben ik verantwoordelijk voor het personeel, het domein, de kaasmakerij. Ik heb veel kunnen leren van mijn voorganger. In een abdij krijg je daar de tijd voor. Er zijn er nog vier die jonger zijn dan ik. De jongste broeder is 31. Of er nog verjonging komt, valt af te wachten. Dat kun je nooit voorspellen.' (ems)
www.abdijpostel.be
www.abdijgrimbergen.be
www.sintsixtus.be
www.trappistwestmalle.be
DS, 21-02-2009 (ems)