actualiteitsforums - Enkele post bekijken - Omdat een neen-stem deugd kan doen

Omdat een neen-stem deugd kan doen

Overal waar hij komt, hoort CARL DEVOS groeiende boosheid over het politieke bedrijf. 'Het risico bestaat dat nogal wat aandeelhouders van de Belgische democratie zullen stemmen zoals die van Fortis. Neen! Niet omdat dat meteen meerwaarde en oplossingen oplevert, integendeel. Maar omdat het deugd doet.'

Een hip verstedelijkt cultureel centrum, een dof parochiezaaltje. Links of rechts. Oud of jong. Geschoold of geboeid. Arm of rijk. Het doet er niet toe. Op het einde van een lezing rolt tijdens de vragenronde boosheid naar voren. Onmacht. Verontwaardiging. Hoe meer publiekshoofden ze passeert, hoe sterker ze wordt. Zelfs bij wie op een donkere winteravond nog voor politiek buiten komt. Alsof sinds de zomer van 2007 het licht uitging, en niemand de knop vindt. Wie het donkere slagveld oversteekt passeert nogal wat kwetsuren.

Over de SP.A moet weinig gezegd worden. De partij raakt voorlopig niet uit de sukkelstraat waarin ze zich al een tijd vast reed. De gezelligheid is weg, de problemen niet. SLP probeert zich met een toilet naar de relevantie door te spoelen. Hoe spontaan de vernieuwing bij Groen! ook is, onvermijdelijk ontstaat het beeld van een partij waar toch opvallend veel volk er de brui aan geeft. Groen! kan slechts dromen van wat Ecolo in Wallonië kan zijn: een relevant alternatief.

Bij Open VLD blijft het ongemak hangen. De partij durft de federale regeringsdeelname niet evalueren, om de trieste balans te vermijden. De kritiek op de defensieve partijhouding - zie de berustende begrotingssoepelheid - klinkt luider. Er is meer dan inhoudelijke vertwijfeling, zo leert de pijnlijke Oost-Vlaamse lijstvorming, waar een vuile oorlog heerst.

N-VA kan in juni misschien rekenen op sympathiestemmen voor de onbuigzaamheid, na 2009 is de kiesdrempel een groter probleem. Ooit komt er een staatshervorming, dan smelt nog meer relevantie weg. Een hergroepering van Vlaamse krachten blijft als dreiging hangen. Ondertussen, zeker als niet het communautaire de campagne domineert, mag de N-VA zich afvragen of het conservatieve gedachtegoed van de voorzitter al dan niet het partijprogramma is.

Vlaams Belang liet zich de voorbije maanden zien als 'een partij als een ander', dit wil zeggen bang voor een nederlaag en met interne verzuring. Zonder migrantenstemrecht en racismeproces en met stevige concurrentie dreigt een beklemmende terugslag.

Bij LDD loopt het relatief lekker. Grootste uitdaging is het succes aanhouden en voldoende geschikt personeel vinden om ook na de verkiezingen overeind te blijven. Daarnaast is er de dreiging van de regeringsdeelname. Het grote alternatief wil straks meebesturen. Het omgekeerde zeggen zou LDD electoraal hinderen. Maar de deelname aan het vuile compromissenwerk zal voor interne heibel zorgen, zodra blijkt dat LDD niet de grote ommekeer kan realiseren. Zelfs voor het zo ver is, wordt wie kritiek heeft op de grote leider er uit gezet. De vrijheid van meningsuiting heeft grenzen, zelfs bij LDD. Dedecker komt zijn eigen argumenten tegen.

CD&V komt zichzelf tegen. Drie burgemeester formuleerden wat CD&V straks al te vaak in het gezicht krijgt. Er is, ondanks alle beloften, niets om mee uit te pakken. Dat kostte wel het kartel en veel geloofwaardigheid. De verdedigingslijn van CD&V: in crisistijden moeten we onze verantwoordelijkheid nemen. Verantwoordelijkheid, het meest inflatoire begrip van het voorbije jaar. Het moet teveel goed maken, zoals een kwakkelende Vlaamse minderheidsregering en een regeringsdeelname zonder staatshervorming. Die 'verantwoordelijkheid' leverde geen stabiele regering, geen overtuigend relanceplan, een pijnlijke schuldopbouw, geen antwoord op de zorgwekkende gezondheid van de sociale zekerheid op. Ondertussen struikelt de Fortis-commissie over zichzelf. Als CD&V straks de geloofwaardigheid wil herstellen door in de Vlaamse campagne nog eens de federale beloftes te herhalen, krijgt ze een 'wie gelooft die mensen nog?' in het gezicht terug.

De federale regering moet wachten tot na de regionale verkiezingen, wellicht tot aan de volgende staatshervorming, vooraleer daar veel kan bewegen. Ondertussen sukkelen we verder met een failliete fiscus, krakende justitie, galopperende vergrijzing, enz. We moeten hopen dat de Franstalige oorlog niet nog meer collateral damage veroorzaakt. Wie straks buiten de Waalse coalitie valt, zal vervolgens in de federale regering nog meer oppositie voeren.

Intussen moeten we alles, ook het geklungel van Reynders, tolereren. Waarom? Omdat er geen alternatief is. Omdat het crisis is. Die versleten mantra's schellen al te veel maanden door de Wetstraat, de scène voor barslecht theater. Toeschouwers verlaten de schouwburg, recensenten zijn het beu, de spelers elkaar, dialogen herhalen zichzelf eindeloos, het scenario is ziek. Maar het blijft duren. De absurditeit werd te normaal. Vlaamse meerderheidspartijen vragen Franstaligen of ze een belangenconflict willen inroepen, zodat de Vlamingen hun BHV-beloftes niet kunnen nakomen, waarop federale verkiezingen onmogelijk zijn en iedereen naar elkaar kan wijzen.

We moeten nu eenmaal de regering verdragen omdat geen regering nog erger is. O ja? Wat is het palmares van Van Rompuy I? Ach, het is crisis, de regering moet vooral rust en stabiliteit zorgen. Om wat te doen? Van Rompuy I laat immers zowat alle grote hervormingen en uitdagingen liggen. In de Wetstraat heerst een verstikkend cynisme. Het is crisis, dus is stabiliteit nodig, dus moeten we de regering laten zitten, die door de crisis niet veel kan verrichten. De regering laat de lamentabele begroting dus maar gewoon passeren. Aan de staatshervorming moet je ook niet beginnen, dat zou die stabiliteit verstoren. En dat is het beste wat we kunnen doen. Officieel heet dat 'verantwoordelijkheid nemen in deze crisistijden'.

Met deze cirkelredenering probeert CD&V met het verraad van haar communautaire beloften weg te komen, Open VLD zoekt er de verklaring voor het gebrek aan federale scores. Verkiezingen dan maar? Kan niet: de crisis en BHV, weet u wel. En ja: ook verkiezingen garanderen geen uitweg. Ze leiden niet noodzakelijk tot een regering, een oplossing voor BHV of staatshervorming. Dan is er niets, behalve dezelfde mensen met dezelfde posities. Maar zoals nu kan het toch niet verder? Neen. Kortom: de hele wetstraat, en al wie er buiten woont, zit gevangen. Dat maakt mensen boos.

Het risico bestaat dat nogal wat aandeelhouders van de Belgische democratie zullen stemmen zoals die van Fortis. Neen! Niet omdat dat meteen meerwaarde en oplossingen oplevert, integendeel. Maar omdat het deugd doet. Deugd om eens terug te slaan naar bestuurders die niet leverden wat ze beloofden, naar politici die met een trucje de boel willen belazeren. Uit de Fortis-stemming is nog meer te leren: angst creëren volstaat niet om de kiezers op andere gedachten te brengen. Chantage helpt niet.

Er is niets mis met een stem getekend door boosheid en ongenoegen. Maar als de deugd voorbij is, moet - zoals bij Fortis - het algemeen belang, wij dus, de rekening betalen. Al wie straks een campagne maakt of analyseert staat voor de zware, maar cruciale taak om die inzet van de Vlaamse verkiezingen aan te wijzen. Misschien moeten we vooral letten op wie welke beloftes maakt, in plaats van nadien boos te zijn op wie ze niet nakomt. Welk Vlaanderen willen we? In welk België moet dat passen? En hoe kunnen we dat in godsnaam gedaan krijgen?

Carl Devos is politicoloog Ugent.

DS, 16-02-2009