De trein der traagheid
BRUSSEL - Vlaanderen doet stappen voorwaarts op het vlak van groene energie, maar het gaat langzaam. Heel langzaam.
Verscholen in het glooiende landschap van het Pajottenland ligt het melkveebedrijf van Rudy Bayens. Boer Bayens noemt zichzelf geen groene jongen, maar een man met gezond verstand. Dat gezond verstand zette hem er begin jaren negentig toe aan oog te hebben voor groene technologieën. 'Op buitenlandse beurzen zag ik drinkbakken met zonnepanelen. Die panelen laadden een batterij op, waardoor automatisch vers water werd opgepompt en er stroom op de weidedraad kwam', zegt Bayens.
Het werd zijn eerste groene investering. 'Later zag ik vooral in Frankrijk de opkomst van kleine windmolens die de boerderijen van elektriciteit voorzagen. Maar omdat de stookolie toen zo goedkoop was en omdat ik botste op luchtvaartreglementen, werd het idee om ook mijn boerderij op windenergie te laten draaien, afgeblokt.'
Maar Rudy zette zijn zoektocht voort. 'Vanaf 2000 zag ik Duitse boeren massaal investeren in zonnepanelen en biogasinstallaties. Dat moet ik ook doen, was mijn reactie.' De zonnepanelen liggen er ondertussen, maar het plan voor de bouw van een biogasinstallatie werd het begin van een calvarietocht die Bayens al vele tienduizenden euro heeft gekost. De eerste steen moet nog altijd gelegd worden.
'Begin 2006 heb ik de mijn bouwvergunning gekregen. Daarin stond uitdrukkelijk dat de productie van groene stroom aangemoedigd moest worden. Toen ik ook een milieuvergunning aanvroeg, begon de ellende. Enkele buurtbewoners richtten een actiecomité op, met als doel de bouw tegen de houden.'
Bayens legt de bewaarschriften op tafel: geurhinder, ontploffingsgevaar, mobiliteitsproblemen, geluidsoverlast, insijpeling, ongedierte. 'De biogasinstallatie zal voornamelijk draaien op mest, die al op de boerderij aanwezig is en die nu uitgereden wordt op het land. Dus veel bijkomend verkeer zal er niet komen. Bovendien tonen wetenschappelijke studies aan dat het vocht dat overblijft na verwerking, beter is voor het land en het milieu dan de onbewerkte mest dat gewoon uitgereden wordt. Bovendien zal mijn installatie elektriciteit leveren aan 500 woningen. Iedereen wordt er dus beter van, maar door het protest heeft het gemeentebestuur zijn kar gekeerd en ligt het project nog altijd stil. De provincie en de Vlaamse regering steunen mij, maar zolang de gemeente dwarsligt, kan ik niet vooruit.' Hij schudt het hoofd. 'Heel de wereld smeekt om groene stroom, behalve de gemeente Ternat.'
Bayens is er rotsvast van overtuigd dat alles uiteindelijk in orde komt, maar zijn verhaal is exemplarisch voor de sukkelgang waarin Vlaanderen en België overschakelen op groene energie.
Tegen 2020 moet ons land 13 procent van zijn energie halen uit hernieuwbare bronnen. Dat heeft de Europese Unie opgelegd. In 2006 zat Vlaanderen aan 2,4 procent, in 2007 was dat 2,7 procent en voor 2008 zijn de cijfers nog niet bekend. 'Daarmee halen we het niveau van de Balkanlanden', zegt Jo Neyens van Ode-Vlaanderen, de Organisatie voor Duurzame Energie. 'Pas op, uit onze berekeningen blijkt dat we de Europese verplichtingen waarschijnlijk wel halen. We verwachten dat we tegen 2020 aan 14 procent hernieuwbare energie komen, maar vooral in de hoofden van de beleidsmakers is het nog te weinig doorgedrongen dat hernieuwbare energie niet alleen goed is voor het milieu, maar ook voor de economie. Het wordt nog te vaak voorgesteld als een te dure spielerei voor geitenwollensokkers.'
Hernieuwbare energie wordt inderdaad nog te vaak als een last beschouwd, bevestigt Christa Schaut van de Vlaamse Windenergie-associatie. Ze geeft het voorbeeld van het groeiend aantal Vlamingen met zonnepanelen op hun dak. Dat is vorig jaar spectaculair toegenomen. Terwijl in 2007 een op de 800 Vlaamse gezinnen stroom haalde uit de zon, was dat in 2008 al een op de 200.
'Die gezinnen leveren stroom aan het elektriciteitsnet. Maar wat hoor je de netwerkbeheerders nu roepen: “Ons net kan dat niet aan., Ons elektriciteitsnetwerk is inderdaad ontworpen om in één richting te werken, maar dat geldt ook in andere landen. Daar hoor je die klacht niet, daar zeggen ze: “We passen ons netwerk aan., In deze tijden van economische crisis roepen velen dat de overheid grote investeringswerken moet doen om de economie aan de gang te houden. Wel, laat ze investeren in een nieuw, performant elektriciteitsnet. Elia, dat de grote netwerken beheert, denkt wel vooruit.'
Biomassa
Het grootste deel van de groene energie die in ons land wordt geproduceerd, is nog altijd afkomstig uit biomassa. 'En daarvoor gebruiken we in feite de bestaande steenkoolcentrales', zegt de milieueconoom Johan Albrecht van de Universiteit Gent. 'Die draaien op steenkool én op houtresten. Op dat vlak behoort Electrabel tot de Europese koplopers. In Les Awirs heeft Electrabel bovendien de eerste Europese centrale die volledig op biomassa draait.'
Maar hoe groen is de energie van zo'n gemengde centrale? 'Die steenkool is natuurlijk niet groen, maar de houtresten zijn afkomstig van bossen met een internationaal erkend certificatiesysteem. Dat betekent dat ze voldoen aan de normen voor duurzaam bosbeheer. En bovendien is biomassa CO2- neutraal. Dat betekent dat de bomen, voor ze verwerkt werden tot houtresten, evenveel CO2 uit de lucht hebben gehaald als er later bij de verbranding vrijkomt.'
'Natuurlijk heeft zo'n gemengde steenkoolcentrale een veel minder groen imago dan windmolens of zonnepanelen. Maar het grote voordeel is dat er geen grote investeringen nodig zijn - de steenkoolcentrales staan er al - om toch snel meer duurzame energie te produceren. De fossiele systemen vormen een hefboom om een logistieke keten rond biomassa verder uit te bouwen.'
'Het grote nadeel van investeringen in bio- en windenergie is dat het zeer traag gaat. Als bedrijven tien goede locaties vinden voor windenergieprojecten, lukt het uiteindelijk maar op één locatie. De rest botst op een muur van vergunningsproblemen en actiecomités, zoals boer Bayens op kleine schaal mocht ervaren. Natuurlijk zouden lokale overheden soepeler moeten omspringen met vergunningen, maar we leven in een dichtbevolkt land, waar elk stuk grond zijn specifieke bestemming heeft. Zelfs als de Vlaamse regering projecten goedkeurt, kunnen gemeenten nog altijd dwarsliggen. En als zij njet zeggen, dan zit je op een trein der traagheid.'
www.vwea.be
www.ode.be
DS, 02-02-2009 (Dominique Minten)