Met Bush zette zich de neergang van Amerika in


De geschiedenis zal oordelen over mijn presidentschap, zei president Bush tijdens zijn laatste persconferentie. Kennelijk hoopt hij dat het oordeel milder wordt naarmate de tijd verstrijkt.


Dat overkwam Ronald Reagan, in de wereld verguisd door zijn onverzoenlijke houding ten opzichte van de Sovjet-Unie. Toen bleek dat die houding had bijgedragen aan de ondergang van het ’Rijk van het Kwaad’ vond zelfs in Europa herwaardering plaats. Amerika verlangt terug naar Clintons economische stabiliteit, dalende staatsschuld en begrotingsoverschot. Bush verkwanselde dit overschot in recordtijd. Op 22 september 2008 vestigde hij een nieuw record met een staatsschuld van 1000 miljard dollar.

Hoe dramatisch zijn presidentschap is verlopen blijkt uit de cijfers. Met Truman deelt hij zowel de hoogste als de laagste populariteitscijfers uit de geschiedenis. Na de aanslagen van 11 september 2001 scoorde Bush bijna 90 procent. Zelfs Le Monde kopte toen: „Wij zijn allemaal Amerikanen”. Met wat oplevingen aan het begin van de Irakoorlog in 2003 en de vangst van Saddam Hoessein zakte hij in de peilingen weg naar een historisch dieptepunt van 25 procent.

Wat er mis is gegaan lijkt duidelijk. Bush probeerde op basis van ideologie, zonder ook maar een vleugje pragmatisme een supermacht te besturen en de wereld naar eigen inzichten te modelleren. Zijn neoconservatieve ideologie was, zo schreef hij in de Nationale Veiligheidsstrategie van 2002, gebaseerd op een simpel en universeel toepasbaar model voor nationaal succes: vrijheid, democratie en vrije markteconomie. Dat jaar meldde hij ook dat preventieve, eenzijdige interventies noodzakelijk kunnen zijn om met de ’As van het kwaad’ af te rekenen. Dat waren landen zoals Irak, Iran en Noord-Korea. Maar nu blijkt dat het brengen van vrijheid en democratie in Irak en Afghanistan op niets is uitgelopen, dat Iran en Noord-Korea Amerika nog steeds sarren, en dat door het waanzinnige begrotingstekort en de kredietcrisis het model van de vrije markteconomie in zijn voegen kraakt. En zijn eenzijdige optreden heeft zelfs trouwe bondgenoten van Amerika vervreemd. Zijn grootste fout was dat hij na de aanslagen van 11 september 2001 koos voor tegenstellingen als ’wie niet voor Amerika is, is voor de terroristen’, in plaats van het smeden van een hechte internationale coalitie.

Bush gaat zonder twijfel de geschiedenis in als een van de slechtste presidenten. Maar de echte vraag is of met zijn beleid Amerikaans machtsverval en het eind van eeuwenlange westerse dominantie heeft ingezet. Bush kon de opkomst van China niet tegenhouden, maar heeft door zijn beleid van ideologisch gemotiveerde confrontatie wel bijgedragen aan groeiend anti-Amerikanisme. Niet Amerika, maar China is voor veel nieuwe leiders een lichtend voorbeeld. Liever autocratie en staatskapitalisme dan het model Bush.

Maar president Obama’s beleid zal bepalend zijn voor het antwoord op de vraag hoe Bush uiteindelijk de geschiedenis ingaat. Als Obama het Amerikaanse machtsverval weet te keren dan gaat Bush de geschiedenis als een slechte president; als Obama daar niet in slaagt, is hij degene die de aanzet voor de ondergang van een wereldrijk heeft gegeven.

Dat laatste is denkbaar. De parallel met de ondergang van het Britse rijk, eind negentiende, begin twintigste eeuw is treffend. De ondergang van dat rijk werd ingeluid door een dramatisch verlopen Boerenoorlog in Zuid-Afrika in combinatie met een verouderde economie en decennia lang economisch verval. Zijn Irak en Afghanistan Amerika’s Boerenoorlogen en luiden deze in combinatie met de kredietcrisis de definitieve teloorgang van Amerika als wereldrijk in? Daarover kunnen inderdaad slechts toekomstige historici oordelen.


© Trouw, 16-01-2009 (Rob de Wijk)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB