Kan Europa met zichzelf lachen?


BRUSSEL - 'In het huidige Europa is geen plaats voor censuur', zei de Tsjechische minister Alexandr Vondra maandag nog. Twee dagen later biedt de kunstenaar David Cerny al excuses aan voor zijn artistieke daden.


'David Cerny is een kritisch kunstenaar', zegt Willy Vandenbussche, de ex-conservator van het PMMK in Oostende. Hij kent de artiest. Voor de zomerexpo Beaufort werkte hij met Cerny samen, en maakte hij mee dat de kustgemeente Middelkerke het werk Shark weigerde te exposeren. 'Dit is een artiest die van satire houdt, die de samenleving hekelt en die erg kritisch is voor de politiek.'

De Tsjechische overheid wist dus welk vlees ze in de kuip had, toen ze Cerny uit twee kandidaten koos om het gelegenheidswerk voor het Europese Voorzitterschap te maken. In de Tsjechische krant Ceska Tiskova Kancelar was de minister van Europese Zaken Alexandr Vondra zaterdag nog opgetogen over het werk Entropa.

'Kunst roept soms emoties op', liet hij optekenen, en 'soms is ze provocatief'. Het werk paste naadloos bij het thema van het Tsjechische voorzitterschap: een Europa zonder grenzen. 'We hebben ruimte gemaakt voor de vrije uitdrukking van artiesten.'

Van Vondra zou je ook geen andere taal verwachten. Tijdens het communistische tijdperk was hij een dissident. In de maandageditie van The International Herald Tribune zei hij dat 'het een tragedie zou zijn als Europa niet sterk genoeg was om hier naar te kijken. Dit is Europa door de ogen van 27 artiesten, niet door de ogen van het Tsjechisch voorzitterschap.'


Tsjechische ogen

Toen leefde Vondra nog in de veronderstelling dat er 27 artiesten uit de diverse lidstaten aan het werk waren geweest. Maar dat bleek niet te kloppen. Zonder medeweten van de overheid had David Cerny met zes kompanen zelf een reeks fictieve artiesten gecreëerd. Volgens hem was er te weinig tijd om een Europees netwerk op te zetten en om de werken te realiseren. Er waren ook te veel financiële beperkingen.

Doordat Cerny de niet altijd even flatteuze stereotypen op de andere landen zelf had bedacht, stond het mooie ideaal van een gezamenlijk kunstwerk op de helling. Plots werd er wél alleen door Tsjechische ogen gekeken.

Volgens de kunstenaar zijn die 'Tsjechische ogen' niet gelijk aan 'de ogen van het Tsjechische voorzitterschap'. Hij zegt een kunstwerk te hebben gemaakt, geen politiek werk. Voor Cerny gaat het werk over 'zelf-reflectie, een kritische geest en de mogelijkheid zichzelf en zijn omgeving te zien met een ironische blik, eigenschappen die eigen zijn aan de Europa en zijn manier van denken'.

De moeilijkheid doet zich voor als kunst naar een andere context wordt overgeheveld, waar andere spelregels gelden. In de Europese politiek, waar voortdurend op slappe koorden wordt gebalanceerd om het evenwicht tussen alle lidstaten te bewaren, is een werk als Entropa een mokerslag.

Daar luidt het al snel: Entropa, ma non troppo.


DS, 15-01-2009 (Geert Sels)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB