Het jaar van het onvermogen

Er is een gat in de Wetstraat. Een groot zwart gat. Het zuigt alle vertrouwen en redelijkheid weg. Het is ontstaan omdat partijen zo hard spinnen dat ze rond hun as de dieperik indraaien. Nooit eerder tijdens mijn verblijf in de buitenste cirkel rond de Wetstraatstolp heb ik partijen zo hard zien liegen als vandaag.

Achter de schermen sturen Open VLD en CD&V over de inmenging in de rechtsgang rond Fortis of over het ontslag van Leterme I diametraal tegengestelde versies van de feiten de wereld in.

Achter de schermen hoor je hoe sommigen bij CD&V nog niet vergeten zijn dat de liberalen tijdens de paarse periode er alles aan deden om de christendemocraten kapot te maken. Bij Open VLD is nog steeds heel wat afkeer te voelen tegen de tsjevenstaat die zich tijdens de Fortisgate volgens hen weer duidelijk liet zien.

In die puinhoop van verbroken vertrouwen zou nu een regering verder moeten tot 2011.
BHV? Verschroeiend hypocriet

Er zijn goede redenen om in juni 2009 geen samenvallende verkiezingen te organiseren. Er is BHV, de kans dat het crisiskabinet wordt verlamd door een permanente campagne, de vrees voor een ongemakkelijk kiesresultaat dat een nieuwe regeringsvorming alleen maar moeilijker zal maken… Maar de redenen om het wel te doen, overheersen.

BHV blijft lastig, maar in de komende maanden zouden maatregelen genomen kunnen worden om de last van dat onopgeloste dossier tijdens de stembusgang wat te milderen.

Trouwens, als BHV hét argument tegen verkiezingen vormt, dan geeft het meteen aan alle huidige verkozenen het recht om in het parlement te blijven zitten tot ze een natuurlijke dood sterven. Het enige wat ze moeten doen om verkiezingen te blijven vermijden, is geen BHV-wet aannemen.

Bovendien is het ronduit verschroeiend hypocriet dat de ploeg van Leterme I BHV inroept als excuus tegen verkiezingen. De onmacht en onwil om dit dossier op te lossen is nu plots hét argument om die regering te laten zitten en verkiezingen uit te sluiten.

De voorbije dagen werd alweer aan Franstaligen gevraagd om vanaf januari een belangenconflict in te roepen, zodat BHV niet opgelost kan worden en verkiezingen volgens die redenering onmogelijk blijven.

Inderdaad, een eenzijdige stemming van BHV lost dit dossier niet op, dat kan enkel tijdens onderhandelingen. Maar die onderhandelingen over BHV zullen deel moeten zijn van een groter akkoord over staatshervorming, en dat zit er ook niet meteen in.
Vlaamse kiezers beoordelen federale miserie

Na de regionale verkiezingen van juni 2009 zal iedereen met de federale verkiezingen van 2011 in het hoofd zitten, zoals 2009 al zijn schaduw naar voren wierp tot aan 11 juni 2007.

Als CD&V echt een staatshervorming wil, dan zijn samenvallende verkiezingen daar de beste methode voor. Zo ontstaan in regel vier verkiezingsloze jaren, hét momentum voor de grote sprong voorwaarts. Die kan door het overgangskabinet in stilte worden voorbereid.

CD&V beloofde vóór juni 2007 om nooit in een regering te stappen zonder staatshervorming. Nu willen ze er zonder niet meer uit.

Zouden vervroegde federale verkiezingen in juni 2009 de werking van een tijdelijk noodkabinet – en dus het noodzakelijk crisisbeleid – moeilijk maken? Jazeker. Maar zelfs zonder federale verkiezingen volgend jaar zullen de regionale verkiezingen ook voor profilering en spanning zorgen.

Wie denkt dat de verkiezingen van juni 2009 vooral over Kris Peeters, ruimtelijke ordening, het cultuur- of waterbeleid of welke andere Vlaamse bevoegdheid dan ook zal gaan, vergist zich.

Partijen kunnen dat misschien tot inzet van de verkiezingen maken, de kans is niet gering dat kiezers de federale miserie zullen beoordelen. Met of zonder samenvallende federale verkiezingen. Na de regionale verkiezingen van 2009 blijven we dan nog met een wellicht dodelijk verwonde regeerploeg zitten.
Het scenario-Dehaene

Een snelle doorstart zit er voor de opvolger van Leterme I niet meer in. Dat moment is gepasseerd. De discussie over 2009 of 2011 is volgens de mediaberichten uitgeklaard. Het wordt het laatste. Open VLD moet het gezichtsverlies verbergen met de overwinning dat SP.A niet aan boord komt.

De schade blijft pijnlijk zichtbaar. Blijven over als twistpunten: de premier, het regeerakkoord met daarin vooral de onderzoekscommissie-Fortis, de begroting en het communautaire.

Als het kabinet tot 2011 loopt, zou Dehaene volgens de meeste commentaren uit beeld verdwijnen. Gesteld dat deze man er überhaupt nog zin in heeft om de rommel op te ruimen. Dehaene heeft het profiel van een crisismanager, van een overgangsfiguur, niet van iemand die tot 2011 moet besturen.

Als Dehaene niet naar de Wetstraat 16 gaat is dat misschien wel de grootste overwinning van Open VLD, die de kansen van Europees kandidaat Verhofstadt optimaal wil houden. Mocht Dehaene in juni als premier naar een Europees mandaat dingen, dan zou hem dat zeker een bonus opleveren.

Maar achter de schermen wordt er aan gedacht om Dehaene officieel te lanceren tot 2011 en hem ergens in het voorjaar te laten vervangen door de tegen dan hopelijk witgewassen Leterme. Van Rompuy, die vaak oproept tot het nemen van verantwoordelijkheid, wil niet. Het is misschien ook beter dat iemand die weinig vertrouwen heeft in de goede afloop, zelfs tot 2011, deze ploeg niet leidt.
Commissie wordt een mooie vertoning

Leterme zou terugkeren nadat zijn Fortis-onschuld is gebleken. Welke premier er straks ook gevonden wordt, vermoedelijk is het altijd een overgangsfiguur, zelfs als de regering officieel bestuurt tot 2011.

Dan zou na, bijvoorbeeld Dehaene III, vanaf juni Leterme II in het zadel komen. Het enige verschil tussen Leterme I en II zou wel eens Jo Vandeurzen, een van de weinigen met nog een beetje zelfrespect, kunnen zijn.

Vandaar het grote belang van de komende onderzoekscommissie, die ondanks eerdere beloftes van de meerderheid nog niet opgericht is.

Moet deze commissie snel van start gaan om de naam van Leterme te zuiveren? Moet de opdracht vooral bestaan uit het onderzoek naar de vermeende schending van de scheiding der machten zijn? Of moet de commissie vooral de bankencrisis bestuderen?

De PS zal de commissie gebruiken om Reynders aan te vallen. Veel subtieler zal iedereen de commissie gebruiken om Leterme aan te vallen. Dat wordt ongetwijfeld een mooie vertoning. Van zodra het erop lijkt dat de meerderheid de opdracht van die commissie beperkt wil houden, zal iedereen roepen dat het om een doofpotoperatie gaat. Met die onderzoekscommissie heeft de regering zich in de voet geschoten.
Het jaar van het wantrouwen

Dan hebben we het nog niet over de mogelijkheid van de komende regering om de aartsmoeilijke begroting 2009 te maken. Of over de problemen om een modus vivendi te vinden over het communautaire.

Als het zo moeilijk wordt om overeenstemming te vinden over een toekomstig premier, wat zegt dat dan over de slagkracht en samenhang van de nieuwe regering? Veel. En weinig goeds.

Daarmee komen we terug aan bij het begin. Er is geen vertouwen in de Wetstraat. En helaas, na de schertsvertoning van de voorbije dagen, ook weinig reden om te denken dat dat snel zal keren. We kunnen het alleen maar vurig hopen.

2008 was niet enkel het jaar van de angst, van de financiële, economische en politieke crisis. 2008 was vooral het jaar van het onvermogen. Het onvermogen om deze crisissen aan te pakken. Het jaar van het wantrouwen.
Politiek zet zichzelf te kakken

Dat weten de beheerders van de Wetstraat. Dé reden waarom ze in juni 2009 liefst zo weinig mogelijk verkiezingen willen organiseren, is de schrik voor het oordeel van de kiezer.

Wat zegt het over een politiek systeem dat politici – op enkele uitzonderingen na – als de dood zijn voor de confrontatie met de kiezer? Wellicht zijn er die vrezen dat straks de "mestkevers" op het veld komen.

Dat zou kunnen, maar alleen maar omdat de politiek zichzelf in 2008 te kakken heeft gezet.


za 27/12/08 - Elke zaterdag becommentarieert politicoloog Carl Devos de politieke actualiteit.