actualiteitsforums - Enkele post bekijken - Kyoto? Doemdenken helpt niet

Op Groenland smelt het ijs

Het broeikaseffect is niet iets wat dreigt in de toekomst, het is er al. Op Groenland smelt een deel van de ijskappen. De zeespiegel gaat daardoor stijgen, deze eeuw waarschijnlijk een kleine meter. Maar Nederland loopt niet onder water.

'Voor veel mensen is klimaatverandering een probleem van de toekomst. Is het hooguit iets van: als wij nu niets doen, hebben latere generaties... In het noordpoolgebied ligt dat anders. Daar is het geen sciencefiction, daar merken ze al dertig jaar de gevolgen van de opwarming. In Alaska moeten honderden dorpen worden verplaatst, wegen zijn lang onbegaanbaar, mensen verliezen hun middelen van bestaan.''

Alleen al om humanitaire redenen zou de opwarming van het arctisch gebied ook ons probleem moeten zijn, vindt Bob Corell van de American Meteorological Society. Corell was leider van het Arctic Climate Impact Assessment, het onderzoek over de klimaatverandering in het noordpoolgebied dat eind vorig jaar uitkwam.

,,Laat ik u in gedachten meenemen naar dit gebied'', vertelt Corell, die dinsdag de Groningse universiteit bezocht. ,,Het eerste dat u zal opvallen is het terugtrekken van de gletsjers. Sinds 1980 zijn ze met enkele kilometers gekrompen. Er is er eentje dat anderhalve kilometer per jaar wijkt. We hoeven maar even te blijven staan om te zien hoe stukken ijs afbreken. Het tweede dat opvalt, is de dooiende permafrost. Ooit was de ondergrond continu bevroren. Nu wijkt de vorst uit de bodem en breken de wegen kapot. Huizen en gebouwen scheuren.''

,,Dan zien we de mensen die in één generatie tijd hun manier van leven hebben moeten opgeven. Eeuwenlang hebben hun voorvaderen op rendieren gejaagd, maar die komen door de oprukkende bossen niet meer in hun streken, of ze worden verdrongen door andere zoogdieren, nieuwkomers. Ook het vissen gaat niet meer zoals vroeger.''

,,Als we geluk hebben, krijgen we een ijsbeer te zien. In de boeken staat dat een volwassen berin 280 kilo weegt en twee à drie jongen per worp krijgt. Maar het ijs smelt en de zeeleeuw, haar belangrijkste prooidier, is haar in het water te snel af. Nu weegt de berin nog maar 220 kilo en krijgt ze gemiddeld minder dan één jong. Terwijl we haar ribben kunnen tellen, weten we dat 190 kilo de ondergrens is om überhaupt nog jongen te kunnen krijgen. Sommige onderzoekers beweren dat de ijsbeer de komende eeuw zal uitsterven. Dat lijkt me overdreven, maar het is duidelijk dat deze icoon van het arctisch gebied het moeilijk gaat krijgen.''

Wat daar gebeurt, heeft ook gevolgen voor ons. ,,We zouden ons zorgen moeten maken over het stijgen van de zeespiegel.''

In het jaar 2100 zal de zeespiegel met 10 tot 90 centimeter zijn gestegen, voorspelde de VN-commissie voor klimaatverandering vier jaar geleden. Dat komt in de eerste plaats doordat zeewater uitzet door de opwarming, en in de tweede plaats door het smelten van gletsjers. Vooral dat laatste gaat heel hard. Corell verwacht daarom dat de zeespiegel eerder met 90 dan met 10 centimeter zal stijgen. ,,Misschien wordt het wel meer dan een meter.''

,,Neem de Groenlandse ijskap, een ijsreservoir van 3,1 miljoen kubieke kilometer. Als dat helemaal smelt, stijgt de zeespiegel zeven meter. Glaciologen dachten altijd dat zo'n ijskap ondoordringbaar was. Maar wij hebben gezien dat het smeltwater erdoorheen sijpelt en er aan de onderkant uitstroomt. Dat werkt als een smeermiddel: delen van de kap schuiven daardoor sneller in zee.''

,,Bovendien blijven er geen plassen met smeltwater meer op staan. Als vroeger de zon daarop scheen, ging veel energie op aan het verdampen van dat smeltwater. Nu schijnt de zon direct op het ijs, waardoor dat sneller smelt, zeven keer zo snel. Uit ons onderzoek blijkt dat in de afgelopen kwarteeuw het deel van de Groenlandse ijskap dat in de zomer smelt, 16 procent groter is geworden.''

,,Wat ons ook zorgen moet baren, is dat het water in de noordelijke zeeën minder zout wordt door het vele smeltwater. Dat is een duidelijk waarneembare trend, die ertoe zou kunnen leiden dat de oceaanstromingen -waar de Warme Golfstroom er één van is- stilvallen.''

,,We weten niet hoe reëel die dreiging is. We weten dat die oceaanstromingen de warmte op aarde verdelen -anders zou het in de tropen ondraaglijk heet zijn. We weten ook dat die stromingen vooral 'draaien' op verschillen in zoutgehalte. En we weten dat de stromingen in het verleden zijn stilgevallen. Maar dat gebeurde altijd in koude periodes, tussen twee ijstijden in. Nu dreigt het in een warme periode.''

,,Of en wanneer het gebeurt, weten we niet, de scenario's wijzen allemaal op vertragende stromingen, maar na dertig jaar spreken ze elkaar tegen. Het zou wel eens kunnen zijn dat de stromingen stilvallen en weer op gang komen. En weer stilvallen. In periodes van tien jaar. Dat zouden we helemaal niet moeten willen.''

,,Een derde dreiging is wat ik het airconditioning-effect zou willen noemen. In Amerika heb je soms ijzige poolwinden. Bitter koud is het dan. Laatst kreeg ik een telefoontje van iemand uit Jarkoetsk. Vroeger vroor het daar 's winters gemiddeld 52 graden. De laatste tien jaar ligt het gemiddelde op min 38. En afgelopen zomer was het 42 graden boven nul. Daar is wat aan de hand. Iemand heeft de thermostaat van die koude poolwinden hoog gezet.''

Hij leunt achterover. Dat was een lang antwoord op wat eigenlijk maar één vraag was: wat was de boodschap van zijn arctische studie.

In zijn thuisland, de Verenigde Staten, is die boodschap wel goed aangekomen, vervolgt hij. Niet alleen besteedde de pers er ruim aandacht aan, ook lijkt er iets in het denken van de doorsnee-Amerikaan te veranderen. Twee derde van de bevolking vindt de klimaatverandering een ernstig probleem waar wat aan gedaan moet worden. Bedrijven, en vooral hun aandeelhouders, willen energiebesparing een hoge prioriteit geven. En politici hebben het onderwerp hoog op hun agenda gezet.

,,Ook daar dringt het door'', onder druk van senatoren van Alaska. ,,Alaska is ons arctisch gebied. Ook in Amerika is klimaatverandering een probleem van nu.''

Trouw, door Joep Engels, 19-02-2005