Valse liefde
7.775 geplande huwelijken zijn vorig jaar in België onderzocht als mogelijk schijnhuwelijk. In de schrijnendste gevallen wordt een van de partners misbruikt en dient het huwelijk als val om aan verblijfspapieren te geraken. De verhalen van paren die niet mogen trouwen maar wel oprecht van elkaar houden, zijn schrijnend. Maar er zijn ook andere verhalen. Van mannen of vrouwen die oprecht van hun buitenlandse partner houden, maar na hun huwelijk bedrogen en gekwetst achterblijven. Ambtenaren die voorgenomen huwelijken moeten beoordelen, doen dat naar eer en geweten, maar geven toe: het blijft mensenwerk. 'We zijn nodig', klinkt het. 'Niet om mensen te treiteren, maar om te verhinderen dat ze misbruikt worden.'.
Zes jaar geleden leerde Kathleen Hales (52) de twaalf jaar jongere Ghanees Tom kennen. Ze had net een tweede echtscheiding achter de rug. Een nieuwe man hoefde ze niet. Liever niet, zelfs. Maar ze was diepgelovig en zag in de ontmoeting met Tom een teken.
'Tom zocht me vaak op. Hij wilde van mij leren, zei hij. Leren hoe hij met de vrouwen hier moest omgaan zonder hen te bruuskeren. En op een avond stond hij onverwacht voor de deur. Op dat moment was ik nog niet verliefd. Er was alleen maar een besef, dat van boven leek te komen: dit is hem, dit is de man van mijn leven. Ik ben in tranen uitgebarsten, omdat ik niet klaar was voor een nieuwe relatie, en al helemaal niet met iemand uit een andere cultuur. Maar hij was lief voor me, en zeer charmant. Hij gaf me het gevoel dat ik echt iets betekende. Dus besloot ik mee te gaan in iets wat onafwendbaar leek. Ik heb naar boven gekeken en gezegd: “Als hij de ware is voor mij, help mij dan van hem te houden.,'
'En of ik van hem gehouden heb. Ik heb alles voor hem gedaan. Mijn kinderen en andere mensen uit mijn omgeving vonden dat het niet klopte, maar hun waarschuwingen maakten me opstandig. Ik was verblind, ja. Eerst door mijn overtuiging dat God ons voor elkaar bedoeld had. Daarna door mijn verliefdheid. Ik was bereid om hem alles te geven. En hem alles te vergeven.'
'Toen Tom vier jaar later afstudeerde - hij heeft een masterdiploma gehaald aan de KUL - wilden we trouwen. Hij zou naar Ghana afreizen om de familieoudste op de hoogte te brengen, zodat die het huwelijk kon aankondigen aan zijn vader. Zes weken na zijn vertrek reisde ik hem achterna, maar vreemd genoeg kreeg ik zijn familie nauwelijks te zien. De weduwe en de vier kinderen van zijn overleden broer ontmoette ik wel. Het was zijn plicht om voor hen te zorgen, had Tom me eerder verteld. De kinderen noemden hem “papa,, maar daar had hij een verklaring voor: na de dood van hun vader waren ze Tom als hun vader gaan zien. En ik, ik geloofde hem.'
'Tom had tijdens de reis een officieel document in handen gekregen, dat bewees dat hij ongehuwd was. Dat het valse papieren waren, wist ik toen nog niet. Niet lang daarna zijn we getrouwd, in België.'
Leugens
'Meteen na ons huwelijk leerde ik een andere Tom kennen. Hij zag me niet meer. Op een knuffel hoefde ik niet meer te rekenen en seksueel wilde het al helemaal niet vlotten. Ik voelde me wanhopig en ontzettend alleen. Mijn jongste zoon, die nog thuis woonde, kwam nauwelijks nog uit zijn kamer. Soms was de spanning zo groot dat ik 's nachts liever in de auto sliep dan in mijn eigen huis. Een paar keer ben ik uit pure wanhoop in een hysterische huilbui uitgebarsten, omdat ik er maar niet in slaagde tot hem door te dringen. Daar moest hij alleen maar om lachen. Tientallen voorstellen heb ik gedaan om ons huwelijk te redden. Niets hielp.'
'Steeds vaker betrapte ik hem op leugens: over de kerk waar hij bij aangesloten was, over het werk dat hij deed. Door een administratieve slordigheid van Tom kwam veel later ook de allergrootste leugen aan het licht: dat hij in Ghana al een vrouw en vier kinderen had. De weduwe was in werkelijkheid zijn echtgenote, al is hij dat altijd hardnekkig blijven ontkennen.'
'Op een dag heb ik hem gevraagd zijn koffers te pakken. Met veel pijn in het hart, want ik hield echt van hem. Ik voelde me bedrogen en misbruikt, op elk vlak. Emotioneel, maar ook financieel. Had hij alleen maar opgehouden te liegen, had hij ook maar één keer toegegeven dat hij fouten gemaakt had, ik zou hem alles vergeven hebben. Ik zie nog altijd de goede man die hij zou kunnen zijn. Jij hebt zoveel meegekregen van de natuur, zei ik hem altijd, jij bent geboren om een koning te zijn.'
'De familie in Ghana wist niets van ons huwelijk, zo bleek. Ik heb ze na onze officiële scheiding opgezocht, in de hoop daar een beetje begrip te vinden. Dat is niet gelukt. Ze lachen erom, ze vinden dat hij het bewonderenswaardig slim aangepakt heeft, al heeft Tom zelf nooit toegegeven dat het hem om een verblijfsvergunning te doen was. Toen ik hem erop wees dat hij me misbruikt heeft, gedroeg hij zich gekwetst. Je moet het maar kunnen, hè? Intussen heb ik alles gerapporteerd aan de cel Schijnhuwelijken.'
'Mijn relatie met Tom mag dan voorbij zijn, Ghana laat me niet los. Ik wil een ontwikkelingsproject opstarten, mensen ter plaatse kansen geven. Mijn website,
www.embracinglife.be, gaat over mijn droom. Ik wil de jongeren daar duidelijk maken dat Europa niet de hemel op aarde is. Ze zien niet hoe ellendig hun landgenoten er hier soms aan toe zijn. Ze zien alleen maar dat er geld opgestuurd wordt. Hoe slecht kan het dan zijn? Of ik niet bang ben ooit opnieuw in de val te trappen? Neen. Het was een pijnlijke ervaring. Vanaf nu ben ik op mijn hoede.'
De truc is bedrieglijk eenvoudig. Het is valse liefde: kwistig strooien met genegenheid, aandacht en complimentjes. Soms ook met seks. Wie sociaal kwetsbaar is, loopt sneller in de val dan een ander. Maar er zijn ook verhalen bekend van intelligente mannen en vrouwen, hoogopgeleid en mondig, die het slachtoffer werden van een schijnhuwelijk.
'Er zijn enkele indicatoren die onze argwaan kunnen wekken', vertelt Herman Palsterman, dienstchef Huwelijken van de dienst Burgerzaken bij de Stad Gent. 'Een groot leeftijdsverschil, bijvoorbeeld. Als een vrouw van 60 wil trouwen met een 26-jarige Egyptenaar uit de toeristische sector, dan gaat mijn alarmlichtje knipperen. Maar alleen op basis daarvan zullen we een huwelijk nooit afkeuren. Vaak gebeurt het ook dat de buitenlandse partner intellectueel veruit de meerdere is van de Belgische. Als hij of zij ook nog eens behept is met de nodige charme, dan is alles aanwezig om een argeloze persoon in de val te laten lopen. Met mooipraterij kun je iemand die misschien al wat ouder is en niet zo goed in zijn vel zit, het hoofd compleet op hol brengen. In zo'n geval zullen we wellicht om uitstel van het huwelijk vragen. Al zal de Belgische partner de eerste zijn om dat onrechtvaardig te vinden. Je meent de liefde van je leven gevonden te hebben, en dan willen ze je zoiets moois afpakken. Dat is erg. Heel soms verwijt men ons dat we racisten zijn. Dat verwijt is even voor de hand liggend als onzinnig. Zeker als je weet dat we hier in Gent zo'n negentig procent van de huwelijken wél goedkeuren. Mensen worden puur op hun intenties beoordeeld, nooit op hun afkomst.'
Maar niet iedereen wordt verliefd. Sommigen trouwen uit medelijden, en geven dat achteraf ook grif toe. Anderen ontvangen een som geld voor hun goede wil. Dat lijkt een slimme deal, maar dat is het meestal niet. Palsterman: 'Vaak trouwt men zonder scheiding van goederen, met alle gevolgen. Ik ken het verhaal van een man die op die manier zijn huis is kwijtgeraakt. Hij staat op straat, terwijl zijn vrouw - ex, intussen - het zo slim aan boord gelegd heeft dat het huis nu van haar is.'
Verstandige vrouw
Toen Boudewijn Claeys (57) de Bulgaarse Juliana leerde kennen, was het een coup de foudre. Een vriendin van Juliana had hen met elkaar in contact gebracht en na enkele mails en telefoontjes vloog Boudewijn naar Bulgarije.
'Ik had een moeilijke tijd achter de rug. Ik had erg geleden onder mijn echtscheiding en wou een nieuwe start maken in het leven. En toen ontmoette ik Juliana. Ze was een prachtvrouw: aantrekkelijk, intelligent - ze was ingenieur - en aangenaam in de omgang. Bovendien hield ze net als ik van wandelen en deelde ze mijn passie voor computers en elektronica. Het klikte zo goed dat ze me meteen uitnodigde om bij haar te blijven slapen. Enkele dagen later maakten we al trouwplannen. Die vakantie was een sprookje.'
'Op een dag trokken we de bergen in voor een wandeling naar het klooster waar Juliana gedoopt was, en tot mijn verbazing bleken koning Albert en koningin Paola daar net op bezoek te zijn. Ik vertelde de koning dat ik een van die petekinderen van zijn overleden broer ben: de zevende zoon in een gezin. Hij was bijzonder hartelijk. Later heb ik hem een brief gestuurd. Of hij ons zou willen steunen in ons voornemen om in België te trouwen. Zijn kabinetschef heeft onze burgemeester gecontacteerd met het verzoek ons te laten trouwen. En blijkbaar is dat een verzoek dat een burgemeester niet zomaar naast zich neerlegt.'
'Het eerste jaar leek alles goed te gaan. Juliana leerde in sneltreinvaart Nederlands en droomde van een carrière als tolk bij de Europese Unie. Ik zei het al: ze was een verstandige vrouw, en ze kon zich bovendien vlot uitdrukken in zeven talen. Maar na dat eerste jaar veranderde er geleidelijk aan iets in haar houding. Ze werd dominant en bezitterig. Om een voorval van niks kon ze boos worden. Ze was beter en sterker dan ik, zo liet ze me verstaan. Mijn zoon uit mijn eerste huwelijk mocht niet meer blijven slapen. Mijn ex-vrouw mocht de straat niet meer in. Mijn vrienden deugden niet. Beetje bij beetje isoleerde ze me.'
'In die periode zijn we nog een keer samen naar Bulgarije gereisd. 'Ik adopteer twee kinderen van hier', zei ze, 'en dan vraag ik de echtscheiding aan, en mag jij alimentatie betalen.' Dat plan heeft ze gelukkig nooit kunnen uitvoeren. Maar dat ze bereid was kinderen te gebruiken om er voordeel uit te halen, maakte pijnlijk duidelijk dat haar bedoelingen nooit zuiver waren geweest. Kort daarna dook haar notitieboekje op: tijdens ons huwelijk had Juliana minutieus elk voorval genoteerd, waarbij ik volgens haar in de fout was gegaan. Alles wat ze mogelijk tegen mij zou kunnen gebruiken, stond er gedetailleerd in beschreven. Toen had ik er mijn buik van vol.'
Boudewijn trok naar de politie en naar de cel Schijnhuwelijken om aangifte te doen. Zijn argumenten bleken voldoende overtuigend voor een stevig gedocumenteerd onderzoeksverslag, dat naar de rechtbank vertrok. En - tot zijn verbijstering - geseponeerd werd. 'Ik voel me in de steek gelaten. Ik begrijp er niets van. En ik ben boos op mezelf. Ik kan nauwelijks geloven dat ik ooit in die val getrapt ben.'
'Mensen die achteraf aangifte komen doen, zijn soms gebroken', zegt Palsterman. 'Omdat wij hun verhaal als eersten te horen krijgen, worden ze in eerste instantie door ons opgevangen. Als ze meer hulp nodig hebben, verwijzen we ze door naar een Centrum Algemeen Welzijnswerk of een andere hulpverleningsorganisatie. Maar we blijven altijd op onze hoede. Als iemand uit wraak handelt, dan hebben we dat gewoonlijk snel door. Het mag geen manier zijn om op een goedkope manier van dat huwelijk af te raken. Soms is de grens tussen een schijnhuwelijk en een ongelukkig huwelijk ook moeilijk te trekken, en dan hebben wij geen middelen meer in handen om te helpen. In dat geval raden we hen aan zelf naar de rechter te stappen om het huwelijk eventueel ongeldig te laten verklaren.'
Agressie
Na zijn scheiding raakte Yvan Van Flieberghe (49) gefascineerd door Afrikaanse vrouwen. Ze geven zoveel meer. Vooral in bed, bekent hij. Het is een fascinatie die hem zuur opgebroken is. Met een stapel documenten onder de arm - processen-verbaal, kopieën van rekeningafschriften, brieven van advocaten en zoveel meer - gaat hij op zoek naar erkenning voor zijn verhaal.
'Yvonne was een mooie vrouw. Toen we met elkaar aan de praat raakten, klikte het meteen. Na amper twee weken woonden we samen, en niet lang daarna begon ze aan te dringen op een huwelijk. Ik vond dat het allemaal nogal snel ging, maar goed: ik was verliefd.'
'De dag na ons huwelijk kreeg Yvonne in de auto telefoon van een man die haar duidelijk hoorbaar uitkafferde. Ik wilde weten wie hij was, wat hij van haar wilde, maar ze weigerde iets te zeggen. Toen ik aandrong, gooide ze de gsm door het raampje naar buiten. Ik was verbijsterd. Ik probeerde het voorval van me af te zetten, maar mijn wantrouwen was gewekt. Het was een wantrouwen dat sterker werd toen ik ontdekte dat ze achter mijn rug om urenlang telefoneerde vanaf ons vaste toestel. Toen ik haar daarmee confronteerde, ontkende ze alles. Ik wilde het toestel weghalen, omdat ze dingen voor me verborgen hield, en toen werd ze woest. Ze vloog me aan, begon met haar vuisten op me in te beuken. Ik schrok me wezenloos. Dat een tengere vrouw zo'n kracht in haar lijf had. Terwijl ik wegliep met de telefoon, beet ze zich letterlijk vast in mijn zij. Keihard. Het bloed stroomde eruit. Het ongelooflijke was dat zij op dat moment de politie belde om mij aan te klagen. Het was de eerste, maar niet de laatste keer dat ze fysiek agressief werd. Ik kon haar onmogelijk nog vertrouwen, begon haar te controleren. Ik ontdekte dat ze twee verborgen SIM-kaarten op zak droeg, om ongemerkt te kunnen bellen. En zo ben ik de man op het spoor gekomen, van wie ik vermoed dat hij de vader van haar kinderen is. De volgende verrassing.'
'Het hield niet op. Ik ontdekte dat ze niet alleen het idee van ons huwelijk gebruikte om aan papieren te raken. Ze probeerde het op alle mogelijke manieren. En toch wilde ik haar niet kwijt. Ze ging weg, maar ik heb vaak gehoopt dat ze terug zou komen. Dat is nooit gebeurd.'
'Kijk, hier (bladert door een dikke stapel papieren). Dit heb ik allemaal ontdekt: tegenstrijdige verklaringen die ze tegenover de politie en allerlei administratieve diensten heeft afgelegd. Ze heeft vier kinderen van één vader, ze heeft vier kinderen van twee vaders. Ze heeft geen broers en zussen. En even later heeft ze er vijf. Haar broer is jaren geleden gedood. Maar diezelfde broer was wel op ons huwelijk aanwezig. (zucht) Er is geen touw aan vast te knopen: het is één web van leugens. Ik kan alleen maar besluiten dat ik Yvonne niet ken. Intussen heeft ze een netwerk van mensen om zich heen verzameld, privé en professioneel, tegen wie ze systematisch verteld heeft hoe slecht ik haar behandelde. Een vrouw gelooft men op dat vlak blijkbaar sneller dan een man. Het is moeilijk om toe te geven dat je slaag krijgt van je vrouw. Ik heb het gedurfd, en ik werd niet geloofd. Ik werd uitgelachen.'
'De vrederechter heeft beslist dat ik het huis moest verlaten. Financieel zat ik aan de grond. Ik ben nu zelfstandige en probeer mijn leven weer op de sporen te krijgen. Ik werk keihard. Ik begin elke dag rond zeven uur en stop soms niet voor middernacht. Stilaan lukt het me om uit die put naar boven te kruipen.'
'Eén ding lucht me op. Doordat Yvonne zo ongeduldig geweest is, is haar plan om aan een permanente verblijfsvergunning te raken, intussen mislukt. Het heeft vanaf het begin te hard gerommeld, en dat heeft blijkbaar argwaan gewekt bij de bevoegde diensten.'
Dat voorzieningen, die nuttig en zelfs broodnodig zijn, misbruikt worden door mensen met foute bedoelingen, gebeurt geregeld, zo luidt het in Gent. Mannen van wie de vrouw bij een vluchthuis gaat aankloppen en hen valselijk van mishandeling beschuldigt, zijn een klassiek voorbeeld. Bij de Gentse cel Schijnhuwelijken kennen ze een vijftal soortgelijke verhalen. 'Het is een goedkope manier om een reguliere echtscheiding af te dwingen, zonder dat men ervan beticht kan worden een schijnhuwelijk te zijn aangegaan', zegt Palsterman.
'Kijk, mensen zijn soms ontzettend boos als wij hun huwelijk uitstellen, maar achteraf blijkt vaak dat we het bij het rechte eind hadden. Af en toe spreekt het parket ons tegen en laten wij, soms tegen beter weten in, het huwelijk doorgaan. Het is al meer dan eens gebeurd dat de Belgische partner hier later opduikt om een schijnhuwelijk aan te geven. Mag ik ook even vermelden dat we soms bedankt worden door mensen die we ervoor behoed hebben de flater van hun leven te begaan?'
(Tom, Juliana en Yvonne zijn fictieve namen)
DS, 25-10-2008