Waarom het drama in Darfour (g)een genocide is
Een semantische discussie, terwijl in Sudan mensen sterven...
Wat gebeurt er in Darfour? Begin 2003 namen Afrikaanse rebellen van het Sudanese Bevrijdingsleger (SLA) en de Beweging voor Rechtvaardigheid en Gelijkheid (JEM) de wapens op tegen de regering in Khartoum. Het Sudanese regeringsleger slaat sindsdien hard terug met de tactiek van de verschroeide aarde: hele dorpen worden vernietigd, waterputten vergiftigd, er wordt verkracht, gemoord, geplunderd. Het vuile werk wordt opgeknapt door de Janjaweed, Arabische milities die door het regime bewapend en logistiek gesteund worden.
Zeker 70.000 mensen zijn om het leven gekomen; 1,8 miljoen mensen leven gegijzeld in vluchtelingenkampen. Er is een staakt-het-vuren dat alleen op papier bestaat; vredesgesprekken hebben niets opgeleverd. Is het genocide?
De Verenigde Staten zeggen van wel. Het Congres en president George W. Bush hebben Darfour een volkenmoord genoemd. De meeste slachtoffers van de Janjaweed komen uit Afrikaanse stammen.
Volgens de Conventie van de Verenigde Naties luidt de definitie van genocide als volgt: ,,daden die gepleegd worden met de bedoeling om een deel of een hele nationale, etnische, raciale of religieuze groep te vernietigen.'' Dat in Darfour alleen bepaalde groepen worden geviseerd, is duidelijk. Het pijnpunt is ,,de bedoeling''. Om juridisch van genocide te spreken, moeten de daders de uitroeiing van die groep tot doel hebben gesteld.
De grote mensenrechtenorganisaties als Amnesty International en Human Rights Watch noemen het drama in Darfour ,,een massale schending van de mensenrechten''. Maar ze betwijfelen of er voldoende bewijzen zijn om van een ,,intentie'' te spreken bij het regime in Khartoum.
In september stelde Kofi Anan, de secretaris-generaal van de Verenigde Naties, een commissie aan onder leiding van de Italiaan Antonio Cassese. Die commissie moet uitmaken of het om volkenmoord gaat. Zijn rapport zou vandaag worden bekendgemaakt.
Wat betekent het gebruik van het G-woord?
Landen die de genocide-conventie ondertekend hebben, hebben met hun handtekening beloofd dat ze ingrijpen en bestraffen als er een genocide is. ,,Maar het lijkt alsof zeggen dat het om genocide gaat een surrogaat is geworden voor echt ingrijpen'', zegt Human Rights Watch. ,,Wat maakt het uit of het genocide heet of niet, als niemand bereid is om tussenbeide te komen?''
Bovendien, zegt HRW, moeten de Verenigde Naties ook optreden bij oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid. Zowat iedereen is het erover eens dat Khartoum zich via de Janjaweed hieraan schuldig heeft gemaakt in Darfour.
Wat moet er nu gebeuren?
Volgens waarnemers is Khartoum gevoelig voor zware druk van de internationale gemeenschap. Maar die moet er dan ook zijn. De VN hebben gevraagd dat de Sudanese regering het geweld stopt, de Janjaweed ontwapent en de verantwoordelijken voor de schendingen straft. Maar slappe resoluties - in die van november is geen expliciete melding meer van sancties - zijn niet van aard om Khartoum te overtuigen.
De Verenigde Staten namen vorig jaar het voortouw in de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties voor een harde opstelling tegen Sudan. Een interventie tegen het derde moslimland in drie jaar behoort evenwel niet tot de mogelijkheden. De Europese Unie zit op dezelfde lijn. Steun voor een meer uitgebreide troepenmacht van de Afrikaanse Unie, die nu met 1.400 ter plaatse is, is wel een optie.
Algerije, het enige moslimland in de Veiligheidsraad, wil niet weten van een hardere aanpak. Dat geldt ook voor China en Rusland: China heeft oliebelangen in het land, Rusland leverde wapens.
De Verenigde Staten bereiden een nieuwe resolutie voor. Daarin zouden ze onder meer pleiten voor een wapenembargo, het bevriezen van tegoeden van en een reisverbod voor daders van de misdaden in Darfour. Ze willen ook de daders bestraffen. Op Khartoum wordt daarvoor niet meer gerekend.
Het was ook de vraag vorige week van Human Rights Watch: als andere landen niet willen ingrijpen, is de enige manier om het drama van Darfour te stoppen de daders voor een internationale rechter te brengen.
De Verenigde Staten willen die berechting via een speciaal opgericht internationaal tribunaal. De Europese Unie zegt dat het instrument bij uitstek al bestaat: het Internationaal Strafhof dat voor dergelijke misdaden is opgericht en waaraan zij mee betalen. De Verenigde Staten weigeren het Strafhof te erkennen.
Bronnen bij de VN menen dat het rapport-Cassese vandaag zal zeggen dat het niet om genocide gaat, maar dat het details zal geven over oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid met een lijst van daders die vervolgd moeten worden. Door het Strafhof. En dan kan een nieuw debat beginnen over wat de wereld moet doen, terwijl in Darfour mensen sterven.
Isa van Dorsselaer is redactrice buitenland. Elke dag beantwoordt de redactie een actuele vraag.
www.standaard.be/breedhoek
www.icg.org
www.hrw.org
www.amnesty.org
31/01/2005 Isa Van Dorsselaer
©Copyright De Standaard