De mannen achter de staatsterreur


Zimbabwe gaat gebukt onder een golf van geweld. De terreurcampagne, met bedreiging en mishandeling, moet de stem van het volk laten verstommen. Wie zijn de mannen achter Mugabe?


Met stokken en stenen mishandelden militante leden van de regeringspartij zondag aanhangers van MDC. Deze oppositiepartij zou een partijbijeenkomst houden, maar onder druk van het geweld ging die niet door. Vlak na zijn vernederende verlies bij de presidentsverkiezingen van 29 maart zou de Zimbabwaanse dictator Robert Mugabe het bijltje erbij hebben willen neergooien. Niet alleen hij, maar ook zijn regeringspartij Zanu-PF werd verslagen, iedereen was in shock.

Het politbureau van die partij kwam dagenlang in beraad bijeen, samen met het JOC, het Joint Operations Command, de kliek generaals en politiebazen die al jaren in feite het gezag in Zimbabwe voert. De helft van de generaals was tegen geweld, maar de hardliners wonnen.

Zij grepen terug op wat zij het beste kunnen: terroriseren. Er werd een uitgebreid plan opgesteld om gericht de stem van het volk uit te schakelen. Dat tijdens deze verkiezingen onder druk van de buurlanden was toegestaan de uitslag van elk stembureau aan de buitenmuur op te hangen, was de grootste fout van de dictatuur die ongedaan gemaakt moest worden. Tienduizend waarnemers hadden foto’s gemaakt van die formulieren, zodat de dag erna simpel kon worden geteld. De winst was overdonderend, maar toch hield het regime de ’uitslag’ nog wekenlang ’geheim’.

Ondertussen was de de facto coup in volle gang. Mugabe en het JOC houden elkaar in een wurggreep. Want waar op zeker moment de nu 84-jarige Mugabe al een amnestieregeling voor zichzelf met oppositieleider Morgan Tsvangirai – van de Movement for Democratic Change (MDC) – zou hebben afgesproken, vrezen de generaals internationale vervolging voor oorlogsmisdaden.


Mugabe's rechterhand Mnangagwa

De huidige sterke man onder Mugabe, tegelijkertijd diens meest waarschijnlijke opvolger, is Emerson Mnangagwa, die altijd het vuile werk opknapt voor zijn baas. Deze oud-minister en parlementsvoorzitter zat achter de massamoord op zeker tienduizend oppositieleden van het Ndebelevolk in de jaren tachtig. Tijdens de operatie ’Grote Schoonmaak’ in 2005 strafte hij ook al de oppositieaanhang in de grote steden door hun huizen massaal te slopen.

De laatste maanden zijn gericht MDC-activisten aangepakt en vermoord. Tien dagen geleden werden vrouw en kind van de zojuist gekozen MDC-burgemeester van de hoofdstad Harare ontvoerd. Het lijk van de vrouw werd verminkt teruggevonden. Tegen de zeventig andere activisten zijn vermoord, sommigen gruwelijk verminkt, tienduizenden verjaagd en vaak bestolen van hun identiteitsbewijs, zodat ze niet kunnen stemmen. De tweede ronde staat voor overmorgen, 27 juni, gepland.

Mnangagwa is zo mogelijk nog corrupter dan Mugabe zelf. De man werd miljonair met illegale diamantenhandel in Congo, in de periode dat het Zimbabwaanse leger daar meevocht in de Afrikaanse oorlog, eind jaren negentig. Hij heeft overal bankrekeningen. Wie denkt dat het na Mugabe alleen beter kan worden, komt waarschijnlijk bedrogen uit.

Mnangagwa’s rechterhand bij de moord op de Ndebele was Perence Shiri, destijds hoofd van de door Noord-Korea getrainde Vijfde Brigade. Shiri – bijnaam De Hamer van de Ndebele – is nu luchtmachtbevelhebber en een van de toppers van het JOC. Samen met legerchef Constantine Chiwenga willen Shiri en Mnangagwa ook een vrijgeleide. Net zoals na de onafhankelijkheid in 1980 de apparatsjiks van het apartheidsregime van Ian Smith kregen. Chiwenga heeft er nog helemaal zin in. „Wij gaan die tweede ronde winnen en we zijn die housenigger (Tsvangirai, red.), dat knechtje van het Westen, geen excuses verschuldigd”, aldus de legerbaas in staatskrant The Herald. De mannen van het JOC zijn serieus te nemen. Zij hebben honderden officieren onder zich, die elk nieuw bewind het leven zuur kunnen maken.


Legerchef Chiwenga

De strategie die de afgelopen maanden is toegepast, lijkt op wat er destijds gebeurde in de zuidelijke Ndebele-provincies. Geüniformeerde mannen en milities richtten hun terreur eerst op die gebieden waar de oppositie (onverwacht) veel stemmen had gehaald. Dood, verderf en angst moeten mensen weerhouden aan de tweede ronde op 27 juni mee te doen. Dit keer kregen nog geen 500 waarnemers toestemming om bij de meer dan 9000 stembureaus te staan. Inmiddels zijn tot in de buitenwijken van Harare milities actief. ’s Nachts moeten Zimbabwanen gedwongen bijeenkomsten bijwonen en pro-Mugabe liedjes zingen.

De geplande grote verkiezingsbijeenkomst van Tsvangirai’s partij MDC, zondag, kon niet doorgaan omdat honderden aanhangers van Mugabe het stadion bezetten. Op beeldmateriaal is te zien hoe zij daarna willekeurige mensen opjagen en met zwepen op hen inslaan.

Vanuit Zuid-Afrika zijn mensenrechtenactivisten al tijden bezig een lijst op te stellen met Zimbabwaanse moordenaars. Vaak zijn de namen van de daders bekend, tot vrees van de generaals en hun steenrijke familieleden. In de jaren tachtig konden zij ongestraft moorden. Nu zien zij andere krijgsheren richting het Internationale Gerechtshof in Den Haag vertrekken.

Zoals de bekende Zimbabwaanse mensenrechtenadvocaat Arnold Tsunga het dit weekeinde tegenover Trouw verwoordde: „Ooit komt de periode dat zij verantwoording moeten afleggen. Dan zijn onze stukken heel bruikbaar. Iemand zal ervoor moeten boeten”.


Trouw, 25-06-2008 (Sybilla Claus)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB