actualiteitsforums - Enkele post bekijken - Het Israëlisch-Palestijns conflict

Tussen hoop, geloof en wanhoop
De lange leerjaren van Sus van Elzen

De journalist Sus van Elzen volgt het conflict tussen zionisten en Palestijnen al dertig jaar op de voet. In zijn boek Zand erover schetst hij een genuanceerd en helder beeld van de problematiek. 'Het probleem is niet dat de Palestijnen Israël bezetten. Het probleem is dat Israël Palestina bezet houdt.'

ZAND erover van de vroegere redacteur buitenland van Knack, Sus van Elzen, wil een correct en helder beeld geven van het conflict tussen de zionisten en de Palestijnen. Van Elzen houdt zich al sinds 1976 met de problematiek bezig. Hij is talloze keren ter plaatse geweesten heeft tientallen sleutelfiguren uit beide kampen geïnterviewd. Hij is dus uitstekend geïnformeerd en benadert het conflict genuanceerd. Daarbij is hij niet bang zijn twijfels mee te delen. Bovendien weet hij zijn voortdurend veranderende inzichten op een bijzonder leesbare manier te verwoorden.

Van Elzen herwerkte voor dit boek de belangrijkste artikels die hij over het onderwerp geschreven heeft, maar hij blijft dicht genoeg bij de teneur van de oorspronkelijke teksten om een inkijkje te bieden in de evolutie van zijn inzichten. Zo word je stap voor stap ingewijd in de toenemende complexiteit van het probleem en leer je de onzekerheden, twijfels, misrekeningen en vergissingen van de hoofdacteurs in dit drama van binnenuit te begrijpen.

Dat geldt zowel voor de zionisten die de stichting, uitbreiding en versterking van hun staat bijna uitsluitend vanuit de tragische geschiedenis van de joodse diaspora of het perspectief van de joodse bijbel interpreteerden, als voor de Palestijnen die onverwacht geconfronteerd werden met een nieuwe, onstuitbare Europese invasie.

Daarom werd het Palestijnse verzet door de zionisten en hun achterban vertaald als een variant van de eeuwenoude jodenhaat, en zagen de Palestijnen in het zionisme de voortzetting van de kruistochten en de westerse kolonisering. De zionisten wilden in Palestina, voor hen het bijbelse Israël, een etnische natiestaat opbouwen naar negentiende-eeuws Europees model en moesten in die logica streven naar de verovering van zoveel mogelijk land met zo weinig mogelijk Palestijnen. Die konden het best worden opgevangen in Jordanië, waar toch al een Palestijnse meerderheid woonde, of moesten anders hun status als tweederangsburgers in de joodse staat aanvaarden.

Van Elzen schetst in detail de vele plannen en voorstellen om, met of zonder de hulp van buitenlandse grootmachten als Groot-Brittannië en later de VS, tot een oplossing van het conflict te komen. Hij haalt voorbeelden aan van goede wil en wederzijds onbegrip. Hij schetst de hoop van veel Israëli's en Palestijnen tijdens het ,,vredesproces'' van Oslo en het wantrouwen van evenveel anderen. Voor de sceptische Israëli's waren de toegevingen van de PLO (de erkenning van het bestaansrecht van Israël, de veroordeling van het terrorisme en het aanvaarden van een Palestijnse ministaat op 22 percent van het vroegere grondgebied van Palestina) louter manoeuvres om later de herovering van de hele regio na te streven.

De Palestijnse critici van het vredesproces geloofden niet dat de zionisten hun droom van een Groot-Israël, van de zee tot de Jordaan, hadden opgegeven. De nederzettingen in de Bezette Gebieden waren in hun ogen strategische bruggenhoofden naar dat einddoel, terwijl zowel rechtse als linkse zionisten er vooral een verzekering in zagen dat er nooit een militair gevaarlijke Palestijnse staat zou ontstaan die het bestaan van Israël zou bedreigen. Van Elzen schetst niet alleen de verdeeldheid tussen de voor- en tegenstanders van het vredesproces in beide kampen, met hun extremistische en gewelddadige vleugels - de kolonisten en de ultra-orthodoxe expansionisten tegenover islamistische groepen als Hamas en Jihad - maar toont ook de toenemende ontevredenheid van de Palestijnse bevolking over haar ondemocratische en vaak corrupte leiders. Zijn informatie is zodanig genuanceerd en objectief dat zowel zionisten als pro-Palestijnen het moeilijk zullen hebben met dit boek.

DIE genuanceerdheid geeft hem het recht zich op een verantwoorde manier te engageren. Tegen de corruptie en ambiguïteit van de Palestijnse Autoriteit, maar eveneens tegen de onmenselijkheid van de bezetting en de arrogantie van de kolonisten. Tegen de diplomatieke blunders van Arafat, maar ook tegen de meedogenloze strategie van Sharon: ,,Toch is het probleem niet dat de Palestijnen Israël bezetten. Het probleem is dat Israël Palestina bezet houdt.'' Zolang die bezetting duurt en voortkankert, zolang Israël de oprichting van een leefbare en echt autonome Palestijnse staat tegenhoudt en tegelijk vasthoudt aan het joodse karakter van Israël, zal de situatie alleen maar verergeren. Als men Israël joods wil houden, moet men, rekening houdend met de demografische ,,tijdbom'' (in 2020 of vroeger zullen er in het gebied meer Palestijnen dan joden wonen), kiezen voor een echte twee-statenoplossing. Als men het hele gebied wil annexeren, moet Israël zijn zionistisch karakter opgeven en een moderne democratische en seculiere staat worden voor al zijn bewoners, zonder onderscheid (de zogenaamde binationale oplossing). Israëlische strategen die blijven geloven dat men de Palestijnen op termijn uit hun ommuurde enclaves kan wegpesten, onderschatten de overlevingswil van de Palestijnen: ,,Dus ofwel gaat het om één democratische staat en one man, one vote [], maar daar zullen de Israëli's dan weer niet klaar voor zijn en dat zal de internationale gemeenschap dan weer begrijpen. Ofwel wordt het de oude, wederzijds onaanvaardbare regeling van de twee staten. Israël in de grenzen van 1967 en in de rest een Palestijnse staat met hoofdstad in Oost-Jeruzalem, en geen kolonies daarin, plus een fatsoenlijke regeling voor de vluchtelingen. En ook dan zal nog altijd iemand naar mijn vriend Mohammed moeten gaan, en hem excuus vragen voor de etnische zuivering en de vernietiging van zijn cultuur, voor het vergiftigen van zijn kinderen met een overdosis van angst en wraakzucht, en voor het ontwortelen van zijn olijfbomen en het kapotmaken van zijn land. Tussen dit en dat tijdstip zullen alle doden die vallen, voor niets gevallen zijn.''

SUS VAN ELZEN. Zand erover. De ongrijpbare vrede van Israël en de Palestijnen. Atlas, Amsterdam, 398 blz., 24,90 euro.

DE AUTEUR. Sus van Elzen (1945) werkte als journalist voor Knack van 1973 tot 2003. Hij begon als literatuurrecensent, maar schreef vanaf 1974 over internationale politiek. Hij publiceerde ook enkele romans (Rina, Spookrijders) en de verhalenbundel Hoog boven de blauwe stad.

19/08/2004 Ludo Abicht

©Copyright De Standaard