Zimbabwe pikt het niet meer
BRUSSEL - 'De hongersnood en de armoede hebben de politiek in Zimbabwe sterk beïnvloed, en andersom', zegt Tom Porteous van Human Rights Watch. 'De Zimbabwanen pikken het niet langer.'
Meterslange lege winkelrekken, een verpauperde bevolking die grotendeels afhangt van voedselhulp van de regering en van internationale organisaties, en een tragische vluchtelingenstroom vanuit Zimbabwe naar het nabije Zuid-Afrika: de Zimbabwanen, zwaar gefrustreerd over armoede, honger en over president Robert Mugabe, pikken het niet langer.
'Het is duidelijk dat de hongersnood, de voedseltekorten en de zware economische crisis deze verkiezingen in grote mate hebben beïnvloed', zegt Tom Porteous, Zimbabwe-analist en directeur van de mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch, telefonisch vanuit Londen.
'Elke Zimbabwaan wordt met de economische catastrofe geconfronteerd. De inflatie bedraagt meer dan 100.000 procent, de werkloosheidscijfers torenen, voedseltekorten zijn er om de haverklap. De bevolking heeft het na bijna dertig jaar helemaal gehad met Mugabe', aldus Porteous.
Wat heeft tot die catastrofe geleid? 'Een combinatie van factoren. Toen Mugabe in 1980 president werd van Zimbabwe, had dat land een vrij succesvolle economie. Door onbekwaamheid, corruptie en abominabele beslissingen wat betreft landhervormingen, heeft hij Zimbabwe de dieperik ingeduwd.'
Tom Porteous herinnert aan de onteigening van vruchtbare landbouwgronden van blanke eigenaars voor zwarte boeren. 'Pas op, er móest iets gebeuren. Het klopt dat die vruchtbare grond haast uitsluitend blanken toekwam, en dat een herverdeling zich opdrong. Maar Mugabe maakte van die landhervorming een zwaar politieke kwestie, waardoor de herverdeling nefaste economische gevolgen kreeg. De economie kreeg rake klappen, er waren plots voedseltekorten, nota bene in een land dat eerst een van de belangrijkste voedselexporteurs in zuidelijk Afrika was.'
Het valt op dat Mugabe haast meteen na zijn aantreden met de plannen voor de landhervorming begon. 'Die plannen werden eind jaren tachtig concreet', zegt Porteous. 'Begin jaren negentig waren de eerste gevolgen voelbaar. En eind jaren negentig kon de economische situatie al dramatisch worden genoemd.'
Human Rights Watch stelde tijdens de verkiezingscampagne rapporten op over de wijdverspreide intimidatie voor de stembusgang, en op het hardhandige optreden van de ordediensten tijdens oppositierally's. 'De getrouwen van Mugabe's Zanu-PF en van het regime hebben alles in het werk gesteld om Mugabe te laten winnen', zegt Porteous vastbesloten. 'Het gebrek aan vrijheid en de intimidatie alvorens de Zimbabwanen gingen kiezen, waren enorm. Daarom kun je deze verkiezingen helemaal niet vrij en onafhankelijk noemen.'
Porteous' organisatie verzamelde getuigenissen van Zimbabwanen, die voedsel als een politiek wapen omschreven. Aanhangers van de oppositiepartij MDC (Beweging voor Democratische Verandering) vreesden dat als Mugabe zou winnen, een voedselboycot tegen hen zou worden ingesteld. 'Het is best mogelijk dat al die maatregelen van het regime om het stemproces te beïnvloeden, uiteindelijk contraproductief zijn geweest', zegt Porteous.
Gisteravond was de oppositie nog niet zegezeker; de resultaten van de presidentsverkiezingen waren nog niet bekend. 'Komt er een tweede ronde, dan zal Zanu-PF echt alles in het werk stellen om Mugabe in het zadel te houden', vreest de analist. 'Het is nog erg kantje boord.'
Speculeren over het post-Mugabe-tijdperk is voorbarig. Hoe dan ook staat nu al vast dat Zimbabwe van aan de grond moet worden heropgebouwd. 'De Zimbabwanen verhongeren, de politieke crisis heeft een dieptepunt bereikt: het zal veel tijd vergen om de economie weer op te bouwen en het vertrouwen in de politiek te herstellen.'
Slechts een klein deel van de onteigende landbouwbedrijven, die vroeger in blanke handen waren, werkt nog. Analisten wijzen op de noodzaak zwaar in die bedrijven te investeren, zodat de lokale productiecapaciteit kan worden verhoogd. Zimbabwe zal bij zijn heropbouw de internationale gemeenschap broodnodig hebben. De Britse premier Gordon Brown liet al weten dat wanneer de oppositiekandidaat Morgan Tsvangirai de leiding krijgt, Zimbabwe uit zijn internationale isolement zal worden gehaald en de sluizen van de internationale hulp kunnen worden opengezet.
www.standaard.be/zimbabwe
DS, 03-04-2008 (Ine Roox)