Kinderen met ADHD: waar maken ze zich eigenlijk zo druk over? En klopt het dat Rilatine niet helpt, tenzij dan om de Ronde van Frankrijk te winnen? Een dossier.

Trouble in paradise! Rilatine, de wonderpil tegen ADHD, werkt niet op lange termijn. Dat zou blijken uit een studie van Amerikaanse wetenschappers. In 1999 hadden ze nog vastgesteld dat kinderen na veertien maanden behandeling meer baat hebben bij medicatie dan bij gedragstherapie, maar na drie jaar bleek daar geen sprake meer van te zijn. 'Ik denk dat we het heilzame effect in die eerste studie overdreven hadden,' zei prof. William Pelham onlangs in het BBC-programma 'Panorama'. 'We hadden gedacht dat kinderen die langer medicatie kregen, er beter aan toe zouden zijn. Dat bleek niet het geval. Er is geen enkele aanwijzing dat medicatie op de lange termijn beter is dan niets.'



Sterker nog, medicamenten zouden slechter zijn dan niets: ze werken groeiachterstand in de hand. Voor duizenden kinderen die zich moeilijk kunnen concentreren en als een flipperbal door het huis stuiteren - ADHD staat voor Attention Deficit Hyperactivity Disorder - is dat op het eerste gezicht een zware tegenvaller. En voor hun ouders en leerkrachten evenzeer, om van de farmaceutische industrie nog maar te zwijgen.

Populaire medicamenten als Rilatine kunnen ADHD weliswaar niet genezen, maar ze kunnen wel de vervelende symptomen onderdrukken: met een pil op tijd en stond kun je ineens wél stilzitten en je op je schoolboeken concentreren. Maar Rilatine (van Novartis) en het soortgelijke Concerta (van Janssen Pharmaceutica) zijn geen onschuldige snoepjes. Ze liggen al jaren onder vuur, omdat ze heel af en toe ernstige bijwerkingen hebben. Er zijn gevallen bekend van kinderen die medicatie namen en tijdens het sporten plotseling doodvielen, of die geplaagd werden door hallucinaties en zelfmoordgedachten. Zijn de twijfels over de doeltreffendheid van ADHD-medicatie dan niet eerder een zegen dan een vloek?

Als we die vraag stellen aan prof. dr. Marina Danckaerts, hoofd van de Dienst Kinderpsychiatrie aan de K.U.Leuven, stipt ze eerst aan dat de nieuwe onderzoeksresultaten minder eenduidig zijn dan ze in de media werden voorgesteld (wetenschap is geen simpele zaak). Ze is dan ook minder van onder de indruk dan haar Amerikaanse collega.

HUMO Is het nu afgelopen met het op grote schaal voorschrijven van Rilatine?

Marine Danckaerts «Aan de ene kant kan alleen al de bekendmaking van die onderzoeksresultaten enige impact hebben. Als er minder vertrouwen komt in het idee dat medicatie wezenlijk kan helpen, zal er mogelijk ook minder worden voorgeschreven. 't Is zeker koren op de molen van mensen die altijd al heel erg tegen medicatie zijn geweest.

»Aan de andere kant hebben wij ook nooit beweerd dat medicatie alleenzaligmakend is. Zelf ben ik al die jaren precies hetzelfde blijven doen. Altijd ben ik tegemoetgekomen aan de vraag van de ouders: 'Wat kunnen wij doen om ervoor te zorgen dat er dingen verbeteren in het leven van ons kind?' Dus hebben wij altijd cursussen gegeven om ouders te leren omgaan met ADHD. Nu, met dat nieuwe onderzoek, zullen we met nog meer klem benadrukken dat dat zeker ook sporen zijn die moeten worden gevolgd.»



Slechte ouders

Maar als je ADHD leefbaar kunt maken door ouders ermee te leren omgaan, waarom zou je kinderen dan nog medicamenten geven? Sceptici hameren er al jaren op dat ADHD niet eens een ziekte is. ADHD zou verband houden met bepaalde tekorten in de hersenen, waardoor kinderen zich moeilijk kunnen concentreren, druk zijn, impulsief reageren. Jammer genoeg bestaat er geen handige medische test waarmee je kunt aantonen dat iemand zulke tekorten heeft. Dus gaat men omgekeerd tewerk: ouders zien dat hun kind 'lastig' is, ze gaan ermee naar de dokter, en die stelt een ADHD-diagnose: als Jantje zich zus en zo gedraagt, moet er wel iets fout zijn met Jantjes hersenen.

Maar moet Jantje dan per se aan de pillen? Of is het probleem grotendeels opgelost als zijn ouders een training krijgen waarin ze met zijn vervelende gedrag leren om te gaan? Ik dacht dat ouders in dichte drommen stonden aan te schuiven voor zo'n training; maar neen, zegt Ria Van Den Heuvel van het kennis- en expertisecentrum ZitStil.

Ria Van Den Heuvel «Een zeer kleine minderheid van de ouders doet eraan mee, misschien één op de honderd. De drempel lijkt hoog: een trainingspakket bestaat uit acht bijeenkomsten, die twee uur duren en meestal 's avonds worden gehouden - je moet dus ook een babysit regelen en alles zelf financieren.»

HUMO Zorgt zo'n oudertraining er ook voor dat de kinderen beter worden?

Van Den Heuvel «Wij leren ouders wat ADHD is en hoe ze de opvoeding van hun kind het best aanpakken. We zien vaak dat die relatie compleet verzuurd is: ouders doen niets anders meer dan hun kind tot de orde roepen, het achter de veren zitten, vragen dat het zijn rommel opruimt. Als je daarmee leert om te gaan, kan de relatie weer min of meer normaal worden - en dan is het nog lastig genoeg.

»Ook belangrijk is het contact met lotgenoten. Het is goed dat ouders merken dat ze niet alleen staan met hun probleem en dat ze geen slechte ouders zijn, maar ouders van kinderen met een gebruiksaanwijzing. Hoe vaak zeggen buitenstaanders niet: 'Breng hem maar eens naar hier, 't zal rap overgaan!' En dat is niet correct: het gáát niet zomaar over.»

artikel in Humo 3509