Armeense genocide verdeelt VS-Turkije


BRUSSEL - Turkije reageert zeer bits op een resolutie van het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden over de erkenning van de Armeense genocide. President Abdullah Gül vreest voor 'ernstige moeilijkheden in de bilaterale relaties'.


Het recente boek van de Turkse historicus Taner Akçam, 'De Armeense genocide, een reconstructie', laat er nog weinig twijfel over bestaan: de dood van honderdduizenden Armeniërs tijdens de Eerste Wereldoorlog was geen 'bijproduct' van de oorlog -zoals het officiële Turkse standpunt luidt- maar een geplande campagne en daarom een genocide. Telkens als er echter sprake is van een mogelijke erkenning van die genocide, komen de Turkse stekels overeind. Dat is zeker het geval als het parlement van grootmacht en Navo-bondgenoot Amerika de zaak opneemt.

Resolutie 106, die gisteren op het menu stond van de commissie Buitenlandse Zaken van het Huis van Afgevaardigden, roept president George W. Bush op om 'de systematische en opzettelijke uitroeiing van anderhalf miljoen Armeniërs als genocide te erkennen'. Het Amerikaanse beleid moet volgens de resolutie ook 'begrip en gevoeligheid' tonen voor wat er negentig jaar geleden gebeurd is.

De resolutie mag dan wel niet bindend zijn en Bush mag dan al tegen zijn, de zaak wordt hoog opgenomen in Ankara. Een gelijkaardige resolutie werd twee jaar geleden al eens goedgekeurd in de commissie, maar nu ziet het ernaar uit dat ook het voltallige Huis erover zal stemmen. Volgens de Washington Post besteedde Turkije de jongste maanden gemiddeld meer dan 300.000 dollar aan lobbyisten en pr-specialisten, in de hoop de resolutie te kunnen tegenhouden.

'Onze president heeft president Bush bedankt voor zijn initiatieven (om de resolutie te blokkeren, red.) en de aandacht gevestigd op de ernstige problemen die zullen ontstaan in de bilaterale relaties als de tekst goedgekeurd wordt', liet de Turkse president Abdullah Gül al weten.

Een mogelijke reactie is de sluiting van de Incirlik-luchtmachtbasis voor Amerikaanse vliegtuigen die vandaar de troepen in Irak en Afghanistan bevoorraden. Turkse kranten schrijven dat VS-bedrijven mogelijk uitgesloten zullen worden van aanbestedingen voor defensie- en andere contracten.

De regering-Bush kwam in actie tegen de resolutie -ook al sprak Bush als presidentskandidaat in 2000 zelf van een 'genocidaire campagne die elk begrip te boven gaat'. Het State Department overtuigde de acht nog levende ministers van Buitenlandse Zaken om samen een brief te schrijven aan Nancy Pelosi, de Democratische voorzitster van het Huis van Afgevaardigden; ze waarschuwden dat de resolutie 'onze belangen van nationale veiligheid in gevaar zal brengen'.

De resolutie zou echter gesteund worden door 226 van de 432 parlementsleden -drie zetels zijn onbezet wegens sterfgevallen. Bush deed gisteren, enkele uren voor het begin van de zitting, nog een oproep om de resolutie niet goed te keuren. Hij drukte zijn spijt uit voor het lijden van de Armeense bevolking, maar noemde de resolutie 'niet het juiste antwoord op de historische massamoorden' en waarschuwde voor 'grote schade' in de relaties met de belangrijke Navo-bondgenoot.

De resolutie komt extra ongelegen omdat er al spanning op de relatie zit vanwege de Turkse plannen om Noord-Irak binnen te vallen en kampen van de Koerdische PKK aan te vallen (zie artikel hieronder).

Premier Recep Tayyip Erdogan stelde in 2005 aan de Armeense president Robert Kocharian voor om een Turks-Armeense commissie van historici op de zaak te zetten. Dat wijzen de Armeniërs af.

De historicus Taner Akçam ziet verschillende verklaringen waarom Turkije vasthoudt aan zijn versie van de feiten. Mogelijk vreest de Turkse staat voor schadeclaims. Bovendien is de Turkse samenleving 'over het algemeen niet geneigd zich over haar verleden te buigen'. Akçam wijst er ook op dat de Armeense kwestie het symbool vormt van de tragische periode tussen 1878 en 1918 waarbij het Ottomaanse rijk het grootste deel van zijn grondgebied en bevolking verloor. Het is een periode waar het Turkse establishment liever niet aan herinnerd wordt. 'Als de Turken zichzelf zien als een feniks die uit de Ottomaanse as oprijst, dan vertegenwoordigen de Armeniërs de ongewenste sporen van die as.'


DS, 11-10-2007 (Bart Beirlant)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB