actualiteitsforums - Enkele post bekijken

Angst overheerst

Zaterdag stonden voor de tweede dag op rij honderden mensen te dringen voor de filialen van de Britse bank Northern Rock. Ze wilden hun spaarcenten opnemen. Volgens schattingen hebben Britse spaarders inmiddels al ruim 1 miljard pond (1,45 miljard euro) spaargeld uit de bank weggetrokken.

De paniek brak vrijdag uit nadat Northern Rock, de grootste hypotheekverstrekker van Groot-Brittannië, had laten weten moeite te hebben zijn activiteiten te financieren door de aanhoudende onrust op de financiële markten. De Britse centrale bank, de Bank of England, schoot daarop voor het eerst in dertig jaar een grote bank te hulp met een noodkrediet.

Geruststellende woorden van de Bank of England en het ministerie van Financiën over de solvabiliteit van Northern Rock konden de paniek bij de spaarders echter niet wegnemen. Rond het middaguur was de rij wachtende klanten bij het filiaal in Golders Green in Londen langer dan 100 meter.

De paniek bij de Britse spaarders was onnodig - Northern Rock benadrukte zaterdag dat het nog geen beroep had gedaan op het noodkrediet en de Britse autoriteiten bleven ook zondag herhalen dat de bank solvabel is - maar menselijk. 'Ik ben een boekhouder en moet beter weten', bekende een man in de rij in Golders Green voor de camera's van de BBC. 'Ik weet dat ik hier niet hoef te zijn. Mijn hoofd zegt dat alles in orde komt, maar mijn hart zegt iets anders.'

Northern Rock is de eerste Britse instelling die in problemen is geraakt door de crisis op de kredietmarkt. Eerder moesten ook al enkele Duitse banken (IKB Deutsche Industriebank, Sachsen LB,...) aan het infuus van de centrale bank, terwijl zakenbanken zoals het Franse BNP Paribas de handel in fondsen met risicovolle asset-backed-leningen tijdelijk moesten stopzetten wegens gebrek aan kopers in dat marktsegment.

Aan de basis van dit alles liggen de problemen op subprime-hypotheekmarkt in de VS, waar door de stijgende rente en de dalende huizenprijzen mensen met een laag inkomen hun woonkrediet niet meer kunnen terugbetalen. Heel wat van hen hadden namelijk de fors gestegen waarde van hun woning verzilverd met een tweede hypotheek. Met het geld dat daardoor vrijkwam, werd dan bijvoorbeeld een nieuwe auto gekocht. Dat huizenprijzen ook kunnen dalen en dit geld dus met andere middelen aan de bank moest worden terugbetaald, was een scenario waarmee weinigen rekening hielden.

Nu dat doemscenario toch werkelijkheid is geworden, is de schade niet meer te overzien. Want de complexiteit van het financiële systeem is de voorbije decennia fors toegenomen. Vroeger waren de banken de bron van kredietverlening en konden de centrale bankiers via de banken de economie sturen. Nu zijn er vaak zoveel alternatieve financiële producten en spelers op de markt dat zelfs de specialisten het overzicht verliezen.

Want het probleem met die alternatieven is dat er vaak geen controle is op de kredietkwaliteit, zoals ook bij de rommelhypotheken (subprime) het geval was. De risico's van de subprime-woonkredieten werden via gesofistikeerde financiële instrumenten opgesplitst, herverpakt en wereldwijd doorverkocht aan hefboomfondsen, pensioenfondsen, verzekeraars en collega-banken. Daarbij werden telkens rommelhypotheken - 'slechte' woonkredieten met een groot risico op wanbetaling - verborgen in aantrekkelijke pakketten goede woonkredieten. Dat gebeurde op dusdanig subtiele wijze dat de reputatie van internationale kredietbeoordelaars als Standard&Poors en Fitch een forse klap kreeg omdat zij de betrokken fondsen vaak een hogere kredietrating gaven dan ze in werkelijk verdienden.

De gevolgen laten zich raden. Wat begon als een betalingsprobleem aan de onderkant van het hypotheeksegment in de VS, heeft zich nu als een olievlek uitgebreid tot een wereldwijd fenomeen. Want overal beseffen bankiers en hefboomfondsen nu dat ze de risico's van deze fondsen schromelijk hebben onderschat en zijn ze een onderzoek gestart naar de blootstelling van hun portefeuille aan de subprime-markt.

De resultaten van dit onderzoek komen echter slechts mondjesmaat naar buiten, waardoor het wantrouwen op de financiële markten groot blijft. Bang voor risico's en verborgen lekken bij collega's durven bankiers op korte termijn aan elkaar geen geld meer te lenen. Waardoor vorige vrijdag ook het Britse Northern Rock, dat het grootste deel van zijn activiteiten financiert met kortlopend krediet, in geldnood kwam.

Met geldinjecties en (in de VS) renteaanpassingen pogen de centrale bankiers inmiddels de kredietcrisis wereldwijd te bevriezen. Het voorbeeld van Northern Rock illustreert nogmaals dat de centrale bankiers daarbij voor een levensgroot dilemma staan. Want door de financiële steun van de centrale bankiers worden banken die onnodige risico's nemen beloond. Dit kan later de kiem vormen van een nieuwe financiële crisis. Maar het alternatief is nog schrikwekkender. Want als de centrale banken niet ingrijpen dreigen onschuldige slachtoffers, zoals gezonde financiële instellingen en voorzichtige spaarders, nu al een zware prijs te betalen voor de kredietcrisis.

Nico Tanghe is redacteur economie

DS, 17-09-2007