Eten en weten
Jill Fullerton-Smith, The truth about food. Eerlijk over eten, Bruna, 240 blz.
Wat doet voedsel met ons lichaam? De BBC zette een groot project op poten. Daar hoort ook een boek bij.
We eten allang niet meer alleen om te overleven. We eten om iets te vieren, om onszelf te verwennen, om ons te troosten of te ontspannen, om verveling of frustratie te verdrijven, om ziekte te bestrijden, om aan te komen of af te vallen. Ondertussen ligt er een nooit geziene voedselrijkdom voor onwaarschijnlijk weinig geld in de rekken van de supermarkt om de hoek. Koken en eten staan centraal in talloze programma's, boeken en artikels. Culi is cult geworden. Tegelijk is het een bron van zorgen. Hoe gezond is al dat eten? Wat kan je nog met een gerust gemoed eten en drinken? Een van de problemen ligt bij de gigantische hoeveelheid informatie die wetenschappers in de voorbije decennia hebben verzameld. Deskundigen spreken elkaar tegen, journalisten maken het verhaal smeuïger en oude mythen blijven bestaan. Het resultaat is dat de consument verward raakt en opgezadeld wordt met een sluipend gevoel van angst over additieven, conserveringsmiddelen, eetstoornissen, besmettingsgevaar, hartaandoeningen, kanker en calorieën.
De BBC besloot om er een serie programma's over te maken: wat weten we over het verband tussen voedsel en gezondheid, geluk, geheugen, vruchtbaarheid, lichaamskracht, uithoudingsvermogen en veroudering? De makers namen tientallen deskundigen in de arm en deden proeven met honderden vrijwilligers. Zo konden ze aanschouwelijk maken wat taaie wetenschappelijke studies al hadden proberen aan te tonen. De serie The truth about food is nog op de BBC-website te bekijken. Hopelijk zal ze ook op de Vlaamse schermen te zien zijn, maar nu is er alvast de Nederlandse vertaling van het bijbehorende boek, Eerlijk over eten.
Er sneuvelen nogal wat mythes in dit boek. Zoals deze vaak gehoorde bewering: 'Die kan eten zoveel hij/zij wil, maar ik moet maar naar een taartje kijken en de kilo's vliegen eraan.' Als men gaat meten hoeveel die twee mensen eten, blijkt de 'dikke' veel meer te eten dan de andere. Dikke mensen onderschatten stelselmatig hoeveel calorieën ze binnenkrijgen. Toch hebben zij, paradoxaal genoeg, een hogere stofwisselingssnelheid. Hun metabolisme draait op hogere toeren om dat overschot aan voedsel verwerkt te krijgen.
Wie wil afslanken, krijgt weleens te horen zuivel te mijden, wegens het vet. Maar ondertussen is duidelijk dat zuivel, en vooral het calcium dat erin zit, de hoeveelheid vetten die langs de darm afgescheiden worden, verhoogt.
In een proef wordt gemeten hoe de grootte van het bord bepaalt hoeveel iemand eet. Grote porties zijn funest, ze verleiden tot dooreten. Tijdens het eten televisie kijken, verhindert dat we de signalen van verzadiging van ons lichaam opmerken.
Op onderhoudende en aanschouwelijke wijze brengen de makers de hele keuken in kaart. Ze koppelen praktische tips aan de nieuwste wetenschappelijke inzichten. Ze tonen experimenteel aan hoe je kinderen zo ver krijgt dat ze broccoli eten. Of hoe het verbieden van bepaalde etenswaren die juist aantrekkelijker maakt. Dat kinderen niet hyperactief en onhandelbaar worden door suikerrijk snoep, wel door het gedrag en de verwachtingspatronen van de opvoeders. Een glas water drinken voor de maaltijd heeft geen effect op de snelheid waarmee de honger terugkomt, maar water dat door groenten gemixt is (soep dus), geeft langer een verzadigd gevoel. De twee liter water die je zogezegd elke dag extra moet drinken om gezond te blijven, mag je vanaf nu achterwege laten. Net als de zuiveringskuren waarmee sommigen hun lichaam willen ontdoen van opgestapelde gifstoffen. Maar eet wel genoeg tomaten, dat is goed voor de huid.
Het programma is heerlijke televisie en die dramatiek is in een boek niet te evenaren. Maar dat wordt ruimschoots goedgemaakt door de trefzekere, heldere stijl. Hartverwarmend is ook dat hier geen nieuwe absolute waarheden verkondigd worden. Veel van het onderzoek is langlopend en nog niet afgerond. Veel proeven gebeurden met te weinig mensen om een definitief oordeel te kunnen vellen. Maar zo werkt wetenschap. Met veel twijfels, met vallen en opstaan. Door te leren leven met onzekerheid in een complexe wereld. Dat krijg je tussen de regels mee en is wellicht even belangrijk als het pleidooi om te blijven genieten van eten en drinken.
www.bbc.co.uk/truthaboutfood
DSL, 17-08-2007 (Geerdt Magiels)