actualiteitsforums - Enkele post bekijken - De censuur van de creationist

DE CENSUUR VAN DE CREATIONIST

Dat de Evangelische Omroep (EO) snijdt in documentaires, was algemeen bekend. Maar hoever zij daarin gaat, dat werd onlangs duidelijk toen de Utrechtse biologe Gerdien de Jong op een weblog haar vergelijkende analyse van David Attenboroughs Life of Mammals plaatste. De ene krant sprak over 'snijden' in de documentaire, terwijl andere kranten zelfs over 'censuur' spraken (DS 30 juli).

De berichtgeving hierover in kranten was betrekkelijk summier. Maar wie met Google zoekt, ziet hoe breed dit bericht werd opgepikt en hoe massaal erop werd gereageerd. De meeste reacties zijn afkomstig van anti-evolutionisten en creationisten die het opnemen voor de EO en venijnig uithalen naar 'evolutionisten'. Dat Jezus naastenliefde predikte, is niet af te lezen aan de reacties van deze gelovigen.

Het lijkt erop dat De Jongs analyse weer iets heeft losgemaakt wat onderhuids in onze samenleving leeft. Maar waar gaat het nu eigenlijk om? En moeten we ons er druk om maken?

De Jongs analyse laat zien dat de EO vrij veel passages uit de Attenborough-documentaire onjuist vertaalt, verzwijgt of eruit knipt. De vraag rijst of dit 'censuur' genoemd mag worden. Voorstanders, en ook de EO zelf, menen van niet. Iedere omroep staat vrij beeldmateriaal naar eigen wens voor uitzending aan te passen. Maar klopt dit? Wordt hier niet getornd aan het werk van de maker van de documentaire? David Attenborough blijkt een voorstander te zijn van de evolutietheorie en een fel tegenstander van creationisme en Intelligent Design. Zou hij weet hebben van wat de EO met zijn documentaires doet?

Immers, wat is het effect? Door iedere verwijzing naar de evolutietheorie te verwijderen, ontstaat het beeld dat de evolutietheorie voor Attenborough niet belangrijk is. Er wordt opengelaten of de wereld door evolutie of door goddelijke schepping is ontstaan. Maar sterker nog: de indruk wordt gewekt alsof Attenborough zijn documentaires heeft gemaakt ter meerdere glorie van God en Gods schepping.

De EO is een christelijke omroep die veel natuurseries uitzendt. Er wordt echter niets uitgezonden dat geen diepere bedoeling heeft. De achterliggende gedachte van het uitzenden van natuurdocumentaires is om de wonderlijke schoonheid van Gods schepping te laten zien.

In die zin worden ook de documentaires van Attenborough voor ideologisch-religieuze doeleinden gebruikt. De BBC heeft laten weten dat knippen in documentaires mag, zolang de intentie van het programma overeind blijft. Is dat hier het geval? Ik durf het te betwijfelen.

Maar is dit nu censuur? Het probleem is dat de EO niet vermeldt dat de documentaire is gewijzigd. De kijkers weten dit dus niet (hoewel zij het wellicht kunnen vermoeden als ze naar de EO kijken). Er wordt door de EO-redactie bepaald wat de kijker wel en wat hij niet mag zien. De EO-redactie wil niet dat de gelovige kijker 'gekwetst' wordt, zo verwoordde EO-directeur Henk Hagoort het.

Ik heb iets dergelijks ooit meegemaakt bij het orthodox-gereformeerde Nederlands Dagblad, dat mij uitnodigde een artikel te schrijven over mijn visie op geloof en wetenschap. In een betoog met een aantal logische stappen, concludeerde ik dat geloof en de evolutietheorie elkaar prima verdragen. Hoewel de eindredacteur van het Nederlands Dagblad het betoog prachtig vond, moest ik de conclusie weglaten. De premissen werden geaccepteerd, maar de conclusie niet, omdat die voor veel ND-lezers kwetsend zou zijn. Ik vond deze stellingname hypocriet en heb uiteindelijk het artikel om één regel teruggetrokken. Dit was wel degelijk censuur: je mag blijkbaar niet alles zeggen of schrijven.

Directeur Hagoort liet weten dat de EO discussies over de evolutietheorie niet uit de weg gaat. De documentaire van Attenborough zou een prachtig uitgangspunt van discussie geweest zijn. Maar nee, de EO knipt de evolutietheorie eruit. Daarmee is de EO niet consistent: ze gaat immers wel degelijk discussie uit de weg. De EO verzwijgt de evolutietheorie, bang als ze is voor de macht van de achterban. Toen EO-presentator Andries Knevel zich openlijk tot Intelligent Design bekeerde, zeiden honderden EO-leden hun lidmaatschap op.

Maar meer nog: de Nederlandse belastingbetaler betaalt mee aan deze religieuze censuur en legitimeert het daarmee impliciet. Het is prima dat ons Nederlandse omroepbestel pluralistisch is, maar de vraag is wel waar de grenzen liggen. Vinden we de EO-praktijken nog acceptabel? Misschien dat de politiek zich er nog maar eens over moet buigen.

Taede Smedes is godsdienstfilosoof en publicist. Hij schreef onder meer 'God en de menselijke maat: Gods handelen en het natuurwetenschappelijk wereldbeeld' (2006).

DS, 06-08-20078 (Deze bijdrage verscheen eerder in NRC Handelsblad).