Consument, word wakker!
Dat het fout gaat op de Belgische energiemarkt, is niet alleen de schuld van de overheid. Ook de consument is niet assertief genoeg, zegt Jef Verstraeten . 'En de media moeten de juiste informatie geven.'
De aangekondigde prijsverhogingen van Electrabel hebben de ingedommelde Vlaamse consument wakker geschud. Met Test-Aankoop op kop regent het terechte protesten en worden in de media naarstig schuldigen aangewezen: op de eerste plaats Electrabel en zijn monopoliepositie, maar verder ook de afgetreden paarse regering (met Verhofstadt op kop) en de regulatoren.
Maar misschien moet de Vlaamse consument eerst even de hand in eigen boezem steken. Al enkele jaren is de energiemarkt in Vlaanderen vrij gemaakt en bestaat de mogelijkheid om van leverancier te veranderen. Als men de situatie op 1 januari 2007 bekijkt, hebben de twee grootste nieuwkomers op de Vlaamse elektriciteitsmarkt, namelijk Nuon en Essent slechts 10,22 procent van de totale energiemarkt ingepalmd. De kleine leveranciers van groene stroom, zoals Ecopower en Wase Wind, met nochtans concurrentiële prijzen, komen aan 0,28 procent van de Vlaamse markt. Op de gasmarkt is de situatie vergelijkbaar.
Allicht hadden de nieuwkomers beter hun best moeten doen, maar er zijn nog andere elementen die meespelen. Eén van de verklaringen voor dit fenomeen is zeker dat Electrabel vanuit zijn historische positie kan steunen op een sterke klantenbinding. Veel trouwe klanten slikken immers elke prijsverhoging omdat zij ervan uit gaan, zonder dit na te gaan, dat 'de anderen' ook wel hun prijzen zullen aanpassen. Met hetzelfde gemak worden ook ergernissen over onduidelijke facturen, niet aangepaste voorschotten... zonder meer aanvaard, 'want het zal bij de anderen ook wel zo zijn'.
Bij het instandhouden van dit knusse gevoel wordt Electrabel in niet geringe mate geholpen door de media. In zijn commentaarstuk van zaterdag 23 juni schrijft Guy Tegenbos: 'Maar de consument heeft ondertussen ook geen al te hoge dunk van de concurrenten van Electrabel. Zeker qua facturatie loopt het bij allemaal geregeld mis.'
Als promotie voor het status-quo kan dit tellen. De eerste zin is een ongenuanceerde veralgemening, die zeker niet accuraat de werkelijkheid weergeeft; de tweede is ronduit verkeerde en tendentieuze informatie. Een juistere formulering zou bijvoorbeeld zijn: 'Ook qua facturatie loopt het bij sommigen wel eens mis.'
Een ander ergerlijk feit is het uitvergroten, in de media, van de problemen bij overstap naar een andere leverancier. Enkele mensen zijn ooit op tv komen vertellen welke lijdensweg zij hadden moeten gaan bij het tekenen van een contract bij een nieuwe leverancier. De aangeklaagde nieuwe leverancier kreeg in het programma nauwelijks de tijd om de bron en de oorzaak van dit probleem uit te leggen, met als gevolg dat een relatief klein aantal terechte klachten bij de start van de liberalisering meteen het veranderen van leverancier grondig gestigmatiseerd heeft.
Daarnaast roept het aureool 'monopolist' dat de media Electrabel aanmeten, meteen een perceptie van buitengewone macht op. Een aantal consumenten is allicht gewoon niet geïnteresseerd om van leverancier te veranderen, wat hun goed recht is, maar een belangrijk deel heeft schrik om de stap te zetten. Hoe meer men in de media poneert dat Electrabel in België de wet dicteert, hoe meer macht de monopolist daardoor krijgt. Hoe zou men dus willen dat mensen een verantwoorde keuze maken op de energiemarkt als zij op een subtiele manier voortdurend signalen krijgen dat het beter is 'te blijven waar je bent'.
Ondanks het monopolie van Electrabel is de energiemarkt in Vlaanderen nochtans vrij en kan men zonder problemen (op het einde van zijn lopend contract) overstappen naar een andere leverancier. Met andere woorden: Vlaamse consument, word wakker en neem uw eigen lot in handen in plaats van moord en brand te schreeuwen.
Maar dan moeten ook de media de juiste informatie geven en luidop vertellen dat het veranderen van leverancier alleen neerkomt op een nieuw contract. Dat er geen meters moeten vervangen worden. Dat je de gratis kWh op dezelfde manier bij alle leveranciers krijgt. Dat de eventuele storingen in de energieleveringen niet afhangen van de leverancier (wel van de distributienetbeheerder). Dat je onmiddellijk opgevangen wordt door de netbeheerder mocht er toch iets gebeuren (faling bijvoorbeeld) met je nieuwe leverancier... Met andere woorden: haal alstublieft de indianenverhalen uit de publieke opinie en dan kan de consument iedere leverancier, ook Electrabel, op zijn waarde beoordelen en voor zich de conclusies trekken.
En natuurlijk moet er daarnaast verder gewerkt worden aan een verbetering van de marktwerking in Vlaanderen. Er circuleren ideeën genoeg om snel iets te doen, bijvoorbeeld ter gelegenheid van het aanstaande formatieoverleg. Ook de kleinere en startende leveranciers, verenigd in EnerPlus (
www.enerplus.be ) willen gehoord worden in dit debat. Twee van hun voorstellen zijn al bij de bevoegde instanties aangekaart, maar bleven tot nu toe in de lade liggen. Het gaat nochtans om eenvoudige maatregelen.
Ten slotte nog een suggestie voor een meer genuanceerde terminologie. In zijn artikel 'Geen rem op hernieuwbare energie' (DS 23 juni) spreekt Johan Albrecht steevast over het 'subsidiëren' van de hernieuwbare energie. Het is natuurlijk juist dat er een onevenwicht is aan de kostenkant van de productie van energie, omdat bepaalde kosten niet in rekening gebracht worden, en dat dit gecorrigeerd wordt door subsidies, maar dat is alleen omdat men de totale 'werkelijke' kosten van de niet-hernieuwbare bronnen niet kan of wil factureren aan de producent. In de plaats van 'subsidie' zou men dus beter spreken over 'compensatie', wat een heel ander licht werpt op hernieuwbare energie.
Overigens nog iets om mee te nemen bij de discussie over het goedkoper worden van de energieprijzen met behoud van kernenergie. Wil er eens een boekhouder narekenen wat de 'geactualiseerde' kost voor de gemeenschap is voor het stockeren van onze beperkte hoeveelheid kernafval over de komende 1.000 jaar aan een bescheiden actualisatievoet van 2 procent?
Jef Verstraeten is gedelegeerd bestuurder van Wase Wind cvba
www.wasewind.be
DS, 25-06-2007