actualiteitsforums - Enkele post bekijken - Het is nu aan de leraars om examen af te leggen

Onderwijs volgt privé

De tijd is voorbij dat je al je moeder moest hebben vermoord om als leraar te worden ontslagen. Volgend schooljaar start het nieuwe evaluatiesysteem in het secundair onderwijs, binnen twee jaar volgt het basisonderwijs (DS 18 juni).

De vaste benoemingen worden daardoor minder vast. Want twee opeenvolgende negatieve evaluaties betekenen ontslag, net als drie doorheen de hele loopbaan.

De onderwijsvakbonden hebben daar nooit achtergestaan. De socialistische bond ACOD heeft zelfs vanwege dit evaluatiesysteem de laatste cao voor het onderwijs niet goedgekeurd. De overheidsvakbond was het voornamelijk om de 'functiebeschrijving' te doen. Daarin staat een overzicht van alle taken voor de leraars, waarop de directeur zich moet baseren voor de evaluatie.

Naast de 'gewone' taken, zoals lesgeven en examens afnemen, mag de school daarin vragen dat de leraar bijvoorbeeld uitstappen organiseert of afwezige collega's vervangt. Dat zal volgens ACOD tot een verhoging van de werkdruk leiden. Bovendien is er een groter risico op willekeur.

Het principe van evaluaties is op zich voor de bonden geen probleem meer. Ook al maakt het de vaste benoemingen minder vast. De vast benoemde leraars worden, net als de contractuelen van onbepaalde duur, na slechte evaluaties de laan uitgestuurd. Zij moeten een opzegtermijn uitdoen, en daarna kunnen ze een beroep doen op een werkloosheidsuitkering.

Elk ontslag geldt voor een specifieke job in een specifieke school, de ontslagen leraar wordt niet uit het hele onderwijs gebannen. Hij kan gerust in andere scholen gaan solliciteren. Al is de vraag welke school de leraar met een dergelijk verleden zal aannemen.

Sowieso wordt niet verwacht dat vanaf volgend schooljaar massaal veel leraars zullen worden ontslagen. De christelijke bond COC vindt daarom dat een volledig uitgebouwd evaluatiesysteem een kanon op een mug is. Voor de 150.000 leraars moet er een individuele functiebeschrijving komen, met als doel de enkelingen die niet goed functioneren terug op de sporen te zetten.

'Terwijl een evaluatiesysteem er net is ter bescherming van de werknemers', zegt Jan Denys, arbeidsmarktspecialist van Randstad. 'Door een functiebeschrijving en de evaluatie is er meer duidelijkheid en transparantie. Directies hebben minder mogelijkheid om willekeurig op te treden. Bovendien heeft iedereen toch behoefte aan feedback. Het is een objectivering van de menselijke verhoudingen.'

Denys noemt evaluaties een must in het moderne personeelsbeleid. 'Het zijn lang niet alleen de grote bedrijven die de werknemers evalueren. Het is ondertussen ongeveer algemeen geworden. Ik zie niet in waarom dat in de publieke sector niet even nuttig zou zijn.'

Personeelsevaluaties bestonden totnogtoe alleen in het Gemeenschapsonderwijs. Voor de meerderheid van de scholen wordt het volgend schooljaar dus even wennen. Al zal er in de praktijk waarschijnlijk niet zoveel veranderen.

'De ervaring leert dat in organisaties met een goed klimaat de evaluaties zonder problemen verlopen', aldus nog Denys. 'Al sluit je spanningen nooit helemaal uit. Evaluaties zijn mensenwerk en dus nooit onfeilbaar.'

In de privé-sector worden de personeelsevaluaties voortdurend verfijnd. Zo is er een evolutie naar de '360 graden-evaluatie'. 'Het personeelslid wordt van de verschillende hoeken belicht: door zowel zijn hiërarchisch oversten als door de mensen naast en onder hem - dat kan natuurlijk pas vanaf een positie waarbij er mensen onder je werken.'

De grootste valkuil is volgens Jan Denys dat directies de personeelsevaluatie 'erbij nemen', zonder daar verder veel moeite voor te doen. 'Een goede evaluator bereidt de verscheidene gesprekken goed voor, en neemt zijn tijd.'

Voor veel schoolbesturen zit daarin een belangrijk bijkomend knelpunt. De job van directeur is nu al zwaar. Iedereen individueel opvolgen legt nog een bijkomende druk op de schouders. Het nieuwe systeem bepaalt niet alleen dat er evaluatiegesprekken plaatsvinden. Er worden ook 'functioneringsgesprekken' verplicht. Die moeten op regelmatige basis plaatsvinden, met de directeur en de leraar als 'gelijken'. Het is moeilijk om iemand daartoe te verplichten. Maar het moet een bepaalde sfeer van stimulansen en positieve verhoudingen creëren. In sommige scholen betekent dit dat de babbels een officieel etiket krijgen. In andere wordt het misschien een geforceerde bedoening.

Net als elke andere nieuwigheid maakt het veel betrokkenen ongerust. Directies over de bijkomende werkdruk, leraars over de mogelijke sancties. Voor goed functionerende scholen zullen de evaluaties geen rimpel op het water veroorzaken. Als dat in een school wel het geval is, betekent het in de eerste plaats dat er al langer spanningen waren. Het evaluatiesysteem legt niet alleen de zwakheden van de leraars bloot. Het maakt ook de rekening van de schoolleiding.

Dat de personeelsevaluaties er na bijna tien jaar onenigheid zijn gekomen, is voor velen een stap in het ongewisse. Maar het is ook een stap naar een moderner personeelsbeleid. En vooral is het een stap vooruit in de erkenning van schooldirecties. Zij krijgen weer bijkomende beleidskracht om hun rol als spil van de school beter te kunnen spelen.

Pieter Lesaffer is redacteur binnenland

DS, 19-06-2007