actualiteitsforums - Enkele post bekijken - Klimaatvoorstellen G8-top proactief gekelderd

Merkel worstelt om regie G8 te houden

Heiligendamm, 6 juni. Tegen een achtergrond van stevige meningsverschillen begint vandaag de top van de G8 in het Duitse Heiligendamm. Bondskanselier Merkel probeert te redden wat er te redden valt.

Heiligendamm, 6 juni. - Angela Merkel moet alle zeilen bijzetten. Een jaar lang heeft de Duitse bondskanselier met haar ministers en diplomaten gewerkt aan de voorbereidingen voor de top van de zeven rijkste industrielanden plus Rusland, de G8. Maar nu de bijeenkomst in het Duitse Heiligendamm vandaag eindelijk begint, blijkt ze de regie nog maar nauwelijks in handen te hebben. Een succesvolle uitkomst moet Merkel de komende dagen nog bevechten.

Vanavond gaat de top in de badplaats aan de Oostzee van start met een informeel diner voor de staatshoofden en regeringsleiders met hun partners. Maar eigenlijk is de G8 al dagen aan de gang. Elk op hun eigen manier namen Vladimir Poetin en George Bush vanuit Moskou en Washington alvast een voorschot op de besprekingen. En daardoor is in Heiligendamm alles anders dan gepland.

Het jaarlijkse gesprek van de wereldleiders moest gaan over maatregelen tegen het broeikaseffect, over de toekomst van Afrika, over verdere liberalisering van de wereldhandel en nog een aantal dringende economische en politieke kwesties. Vooral het klimaat is een prioriteit voor kanselier Merkel, die dit jaar voorzitter is van de G8 en daarom de agenda mocht vaststellen. Nadat ze eerder al de Europese Unie op één lijn kreeg, is haar doel nu overeenstemming binnen de ‘grote acht’ te bereiken over reductie van de uitstoot van broeikasgassen.

Maar op de bijeenkomst in Heiligendamm dreigt niet zozeer de opwarming van de planeet de deelnemers bezig te houden, als wel de afkoeling van de betrekkingen tussen het Westen en Rusland. Dat is het gevolg van het dreigement van president Poetin, dit weekeinde, dat Moskou raketten op doelen in Europa zal richten als de Verenigde Staten het plan doorzetten om onderdelen van hun raketschild te plaatsen in Tsjechië en Polen.

Niemand op deze top van oorspronkelijk alleen westerse landen en Japan (Rusland is pas sinds 1998 volwaardig deelnemer) kan heen om de vragen: waar is Poetin mee bezig? En hoe moeten we daarop reageren? Daardoor zal maar weinig terechtkomen van de ontspannen gedachtenwisseling in een sfeer van collegialiteit die de Franse president Giscard d’Estaing en de Duitse bondskanselier Helmut Schmidt in 1975 voor ogen hadden, toen ze de traditie van dit soort topontmoetingen begonnen. Nu zijn de leiders van de Verenigde Staten, Canada, Japan, Groot-Brittannië, Frankrijk, Duitsland, Italië en Rusland hier vooral bijeen om op te komen voor hun belangen.

Zowel Poetin als Bush loste de afgelopen dagen een schot voor de boeg om te voorkomen dat ze in Heiligendamm geïsoleerd zouden raken – de Rus dreigde alleen te komen staan in zijn verzet tegen onafhankelijkheid voor de Servische provincie Kosovo, de Amerikaan in zijn verzet tegen de harde afspraken die Merkel wil maken voor beperking van de CO2-uitstoot. Poetin koos voor harde taal, Bush voor een diplomatieke opening.

Het afgelopen jaar heeft Poetin al een paar keer eerder fel naar het Westen uitgehaald, met name vanwege de plannen voor het raketschild. Poetin wil dat zijn zorgen serieus worden genomen en hij draagt uit dat Rusland een zelfverzekerde wereldmacht is die zelfs tegenover de VS geen blad voor de mond hoeft te nemen. En tot nu toe komt hij er mee weg. Vorige week ontving hij van Bush – alsof de relaties beter zijn dan ooit – zelfs een uitnodiging om volgende maand langs te komen op het buitenverblijf van de familie-Bush in Kennebunkport, in de staat Maine.

Maar als dat gebaar van de Amerikaanse president bedoeld was om Poetin aan de vooravond van de G8 wat milder te stemmen, dan is die opzet niet gelukt. Met zijn provocerende uitspraken van dit weekeinde liet Poetin zien dat hij niet van plan is een ondergeschikte rol te spelen op zijn laatste G8 (volgend jaar heeft Rusland een nieuwe president). Voor hij door zijn collega’s in het defensief kon worden gedrongen, heeft hij gekozen voor de aanval.

Dat Washington in de aanloop naar de top weigerde akkoord te gaan met Merkels ambitieuze doelstelling voor bindende afspraken over beperking van de CO2-uitstoot, was voor de bondskanselier een lelijke tegenvaller. Van bestrijding van het broeikaseffect heeft ze een persoonlijke missie gemaakt. En ze weet zich gesteund door haar Europese collega’s in haar streven naar een gezamenlijke verklaring van de G8 om de uitstoot van CO2 tot 2050 te verminderen met 50 procent ten opzichte van het ijkjaar 1990.

Dat zat er niet in, bleek in contacten met Washington. Maar een openlijke, bittere strijd met de Amerikanen hierover in Heiligendamm zou de top tot een mislukking maken en een afgang zijn voor Merkel. Dus kwam het alternatieve voorstel dat Bush vrijdag deed haar niet slecht uit.

De VS zullen de komende anderhalf jaar met veertien andere grote vervuilers gaan praten over manieren om de uitstoot van broeikasgassen terug te brengen, zei Bush. Dat komt weliswaar niet in de buurt van de harde afspraken waar Merkel naar streeft. Maar ze kan nu wel zeggen dat ook Bush werk maakt van bestrijding van het broeikaseffect. En misschien zit er bij de G8 nu toch een gezamenlijke slotverklaring over het klimaat in, waarmee Merkel gezichtsverlies kan voorkomen. Bijvoorbeeld door af te spreken dat de Amerikanen hun benadering van het klimaatprobleem zullen laten aansluiten bij de inspanningen van de Verenigde Naties.

Voor Merkel is het niet slecht als ze uit de top tevoorschijn komt als een Europese leider die zowel met Bush als Poetin krachtig maar beleefd van mening kan verschillen, zonder dat de relaties daardoor verziekt raken. Op die manier kan ze, ook als de G8 niet veel concreets oplevert of overschaduwd wordt door retoriek uit de Koude Oorlog, binnen Europa haar gezag versterken. En dat kan haar de komende weken van pas komen bij de onderhandelingen over de Europese Grondwet.

NRC, 6 juni 2007