Niet zo'n evidente vraag... blijkbaar gaat het idd om 'twee handen op één buik', en qua functie hebben ze dan nog eens stuivertje gewisseld ook na de opheffing van de goudpariteit van Bretton Woods (1944)...
Heel kort: de Wereldbank is momenteel klaarblijkelijk de 'zakenpartner' van het IMF en ze behartigt dus meer de praktische kant van de zaak, terwijl het IMF de algemenere krijtlijnen uitzet in nauw overleg met de WTO/WHO (dus eigenlijk drie handen op één buik)...
Maar wellicht kan onderhavig artikel enig licht op deze nogal duistere materie werpen?


Het IMF en de Wereldbank komen naar Praag!

Het spook van de schuldenlast van de Derde Wereld blijft een bron van zorg voor officiële vertegenwoordigers van boeren uit het Zuiden, bananentelers, inheemse vrouwen en werkende kinderen wereldwijd...het beruchte Internationale Monetaire Fonds (IMF) en haar zakenpartner, de Wereldbank (WB) doen een hernieuwde poging om met hun schuldgevoelens af te rekenen: ze zullen zich in het komende jaar toeleggen op de bestrijding van armoede en het kwijtschelden van schulden. In theorie betekent dit dat ze andere woorden gebruiken terwijl hun bekende economische ingrediënten hetzelfde blijven. Het gaat hier inderdaad om een bekend verhaal.

Het is niet overdreven te stellen dat het IMF en de Wereldbank sinds hun oprichting een stevige grip houden op de wereldorde. Wat in feite enkel is veranderd is de manier waarop deze instanties opereren en de mate waarin de wereldarmoede is toegenomen tot een onacceptabel niveau.

Wereldbank en IMF werden opgericht tijdens de Bretton Woods Conferentie van 1944 en kregen als opdracht de problemen van de westerse landen binnen de economische wanorde na de oorlog op te lossen. De bekende econoom Keynes, op wiens ideeën de twee instanties gebaseerd zijn, zag zijn ideeën aangepast aangezien de Wereldbank uiteindelijk de taken overnam van het IMF en vice versa. Het Fonds had uiteindelijk de taak de waakhond van de Gouden Standaard te zijn; het moest de goudreserves en de betalingsbalans van de landen in de gaten houden terwijl de Wereldbank moest assisteren in het "reanimeren" van economieën uit de naoorlogse crisis.

Naast deze twee instanties ontstond het concept-idee van een Internationale Handels Organisatie (ITO), voorgesteld door dezelfde econoom. De ITO had het laatste onderdeel van de Heilige Drie-eenheid moeten zijn, opgezadeld met de taak de basisprijs van primaire economische goederen stabiel te houden. De VS verzette zich echter tegen de oprichting van de ITO, terwijl dit land ironisch genoeg 50 jaar later de oprichting ervan juist sterk ondersteunde, weliswaar onder andere politieke omstandigheden en met een iets andere naam: Wereld Handels Organisatie (WTO).

Het is belangrijk de geschiedenis van het IMF/Wereldbank hier te bekijken in de context van de politieke geschiedenis van na de Tweede Wereldoorlog. We moeten beseffen dat het criminele verleden van deze instanties nergens mee te vergelijken is omdat ze in de eerste plaats tot doel hadden de rijke westerse economieën te helpen. Hun rol veranderde echter radicaal onder invloed van de oliecrisis en de schuldencrisis. Tegenwoordig zijn de twee instanties exclusief bezig met het "helpen" van de zwakke economieën van ontwikkelingslanden, nadat deze laatste een enorme schuldenlast hadden opgebouwd, deels veroorzaakt door onverantwoorde leningen afgesloten door commerciële banken in de periode na de oliecrisis.
Zowel het IMF als de Wereldbank stellen zich tot doel armoede te verminderen, valutacrises op te lossen, de slecht functionerende economieën van ontwikkelingslanden op gang te brengen en het "globaliseren" van de markt door verschillende ontwikkelingsscenario's toe te passen.

Ontwikkelingslanden hebben natuurlijk nooit inspraak gehad in het formuleren van de "grondwet" van IMF en Wereldbank, hoewel sommigen wel uitgenodigd waren de geboorte bij te wonen van deze mondiale financiële opzichters. Rusland bijvoorbeeld was wel aanwezig bij de Bretton Woods conferentie, maar was weinig geïnteresseerd in de beslissingen die er werden genomen omdat het zich vooral bezighield met het communistische ontwikkelingsmodel. Het IMF was volgens de Russische delegatie vooral een zaak die de kapitalistische landen onderling moesten regelen.

Maar de arme landen hebben tegenwoordig nog steeds dezelfde beperkte beslissingsinvloed binnen IMF en Wereldbank, inclusief Rusland, na China de grootste lener van het IMF, en haar buitenlandse schuldenlast staat bovenaan de zwarte lijst van schuldeisers.


De spelregels

Als ik mezelf toesta deze wereldwijde economische bijstand als een spel te beschrijven, zijn dit doorgaans de spelregels.

Een land dat omvangrijke economische steun nodig heeft, dient ter verkrijging van leningen een hulpvoorstel in bij het IMF/Wereldbank, een zgn. Country Assistance Strategy, CAS. Ook kan men een holistisch "Policy Framework Paper" opstellen, m.a.w. een uitgebreide 'stabiliserings'behandeling. De truc: landen maken niet hun eigen plan, in plaats daarvan wordt dit ontwikkeld door deskundigen van de Bank die immers veel beter weten hoe een land hervormd moet worden.

De arme landen gebruiken de ontvangen leningen voor het systematisch veranderen van de economie, onder de voorgeschreven voorwaarden, wat doorgaans betekent: snijden in het overheidsbudget, sluiten van kleine, niet- winstgevende bedrijven, het privatiseren van openbare voorzieningen als scholen en ziekenhuizen en het heroriënteren van de economie naar de produktie en export van goederen die buitenlandse valuta genereren zodat de schulden afbetaald kunnen worden (meestal door goedkope arbeid en ruwe grondstoffen).

Deze maatregelen zijn te beschouwen als de belangrijkste redenen voor alle beleidsmislukkingen van het IMF/WB, dat vooral tot uiting komt in meer arme mensen, werkloosheid, geen medische zorg, geen scholingsmogelijkheden, geen land te cultiveren voor de kleine boeren, uitgebreide houtkap etc.... De truc: de landen blijven doorgaans afhankelijk van de leningen, ondanks het feit dat ze regelmatig afbetalingen doen. De oorzaak voor deze situatie ligt in de winstgeoriënteerde economische plannen van IMF en Wereldbank, die de arme landen niet de mogelijkheid bieden uit hun schuldpositie te groeien. In plaats daarvan moeten ze meer leningen afsluiten als gevolg van de weinig succesvolle economische hervormingen, en op deze manier stroomt er meer geld naar de rijke landen toe. IMF/WB staan altijd zelf garant voor de terugbetalingsrentes. Dit in tegenstelling tot andere investeerders. Daarom zijn ze de enige mogelijkheid voor landen om financiële bijstand te krijgen.

Het uiteindelijke resultaat van deze vicieuze zelfmoordcirkel is de never ending romance tussen deze twee instanties. De meerderheid van de wereldbevolking gaat nu al vijftig jaar gebukt onder de behandeling van deze twee instanties; een zeer lange periode van economische hongersnood zonder dat er een enkele wezenlijke hervorming is doorgevoerd en er slechts enkele decoratieve verbeteringen zijn toegepast. De grote problemen zouden opgelost kunnen worden door de ontwikkelingslanden zelf, als ze zouden optreden als een gezamenlijk economisch blok. Jammer genoeg zijn de aller armste landen juist het kleinst en zijn deze niet in staat de grote en middelgrote arme landen ervan te overtuigen gezamenlijk op te staan tegen de VS, Europa, Japan en Canada.

Het sovjet-systeem hield de overige minder ontwikkelde landen enigszins verbonden maar, toen deze uiteenvielen stapten een van de machten die de VS weerstand boden uit het spel in die mate dat deze de schande van het communisme werd, de eeuwige verliezer met schulden. Elk jaar doen de internationale hulporganisaties net of ze niet zien dat het IMF/WB haar opdracht niet nakomt: het verbeteren van de situatie van de ontwikkelingslanden, en in plaats daarvan proberen ze hun macht te vergroten ten kosten van de bevolking.

De WTO is de derde speler in dit spel. Laten we kijken naar een symbolisch voorbeeld.

Een land als India heeft van een comparatief voordeel genoten in de graanproductie totdat de VS/EU hier een einde aan hebben gemaakt. Onder druk van haar 'nationale veiligheidsdoel' is de Verenigde Staten erin geslaagd de grootste exporteur van tarwe te worden (het belangrijkste voedselbestanddeel), dit ondanks het feit dat slechts vier procent van de Amerikaanse bevolking tarweboer is, vergeleken met tweederde van de Indiase bevolking die tot voor kort op kleine boerenbedrijfjes werkte. Hoe hebben IMF/WB en WTO kunnen bijdragen aan deze omslag? India is sinds lang een lener van het IMF/WB en moest gehoorzamen aan de eis haar exportgeoriënteerde economie te herstructureren (de belangrijkste voorwaarde van het Structureel Aanpassings Programma sap); dit resulteerde in de produktie van enorm veel tarwe voor de exportmarkt. De in gevaar gebrachte Amerikaanse exportsecor kon deze concurrentie niet aan, dus lanceerde de VS haar eerste voorstellen met het doel een betere positie te verkrijgen in het "wereld-voedselmanagement", hetgeen dus een belangrijke nationale prioriteit is voor de VS.

De VS begon gestaag met het overdragen van grote sommen subsidiegeld aan haar kleine boerengemeenschap (de EU begon dezelfde strategie met haar Gemeenschappelijk Landbouwbeleid in 1962), zodat de Amerikanen betere prijzen konden bieden onder dit buitengewoon protectionistische landbouwbeleid. Op een gegeven moment waren de subsidies zelfs hoger dan de opbrengst van de tarwe, wat resulteerde in forse begrotingstekorten. Daarom lanceerde de VS een wereldwijd landbouwbeleid, beginnend met de afschaffing van subsidies, het invoeren van patenten en investeringsmaatregelen...met andere woorden zij gaven de aanzet tot oprichting van het "Trade Regulations Body", de beruchte WTO.

Tegenwoordig is de situatie zo dat de prijs van tarwe achttien keer goedkoper is dan normaal, een prijs die zelfs te laag is voor de kleine Indiase boeren die in een dergelijke concurrentie niet kunnen produceren. Vandaar dat ze een voor een hun kleine bedrijven verkopen. De WTO heeft zonder meer de belangrijkste rol als het gaat om het reguleren van de distributie van voedsel wereldwijd en ze heeft een erg complexe relatie met de andere twee instanties. De taken van het IMF/WB aan de andere kant concentreren zich op het in de wereldmarkt plaatsen van opkomende economieën, aan de hand van liberaliserings, privatiserings en globaliseringsvoorwaarden. Dit met als doel om de WTO, en haar belangrijkste klanten, de multinationale ondernemingen, de mogelijkheid te bieden de binnenlandse markten van deze landen over te nemen. Zo wordt de wereld geregeerd, vertel ik mezelf generaliserend.

Verrassend genoeg tonen de verarmde gemeenschappen in het Zuiden steeds meer initiatieven waarmee de machtige financiële hegemonie bestreden wordt, zelfs al worden ze jaar na jaar armer. Elke twee jaar wanneer er een bijeenkomst van het IMF/WB wordt georganiseerd, vindt er op grote schaal mobilisatie plaats door alle groepen die bij zo'n evenement betrokken zijn.

Dit jaar is een Oosteuropees land gastheer van de bijeenkomst. De Tsjechische republiek, een van de kandidaten tot toetreding, heeft het initiatief genomen om te zorgen voor de kostbare infrastructuur die nodig is om de naar schatting 20.000 bankiers en financiële speculanten onder te brengen. Het is misschien overbodig te zeggen dat dit labiele overgangsland haar weinige geld beter ergens anders in had kunnen investeren, maar zo gaat het nu eenmaal. Het IMF/WB zijn voor het eerst officieel op bezoek in Oost-Europa, met name om te laten zien dat hun economische programma's vooral in dit deel van Europa erg succesvol zijn geweest gedurende tien jaren van Structurele Aanpassings Programma's. Vooral de overwinning op de communistische ideologie zal herhaaldelijk op persconferenties naar voren komen, daar kunnen we op rekenen. Jammer genoeg is de werkelijkheid minder vrolijk als het IMF ons wil schetsen. Een enkele nieuwsgierige blik op de altijd veranderende statistieken leert ons dat de ontwikkeling van Oost-Europa een decadente, voor sommige landen zelfs een dodelijke kant opgaat. Het IMF/WB hebben enkele aanpassingen doorgevoerd in de Oosteuropese economieën, maar die zijn er vooral op gericht dat de machtige economische blokken de Oosteuropese economie beter kunnen managen. Er zijn teveel hongerige mensen in Oost Europa, meer dan ooit tevoren.

Om af te sluiten zal ik wat meer informatie geven over de huidige voorbereidingen voor de aktiviteiten tegen de jaarlijkse bijeenkomst van de twee instanties in Praag in 2000. Verschillende netwerken hebben initiatieven ontplooid, bijvoorbeeld de campagne Jubilee 2000 die strijdt tegen de schuldenlast; milieuactivisten van het Friends of the Earth netwerk, Europese anarchisten, vakbonden, vrouwengroepen, het 50 jaar is genoeg netwerk, Oosteuropese NGO's etc.

De bedoeling is om op de straten van Praag de afschaffing van de instanties IMF en Wereldbank te eisen. Plaatselijke Tsjechische activisten zijn bezig met de voorbereidingen voor aktivistenbijeenkomsten en discussiefora, naast culturele aktiviteiten, aktiviteiten van de plaatselijke bevolking en natuurlijk demonstraties, die voor iedereen prioriteit hebben rond deze tijd. Er is allerlei steun nodig voor deze groepen, vooral door internationale aktivistengroeperingen. Twijfel dus niet om aktief te worden!


Dusnieuws 18, januari 2000

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB