Pora heeft Oekraïners wakker geschud


Als een moderne 'Internationale' ontsproten ze in oostelijk Europa: de studentenbewegingen die de gevestigde orde uitdagen. Na het Servische Otpor (Verzet) en het Georgische Kmara (Genoeg) is de buhne nu voor het Oekraiense Pora, 'De Hoogste Tijd'.


KIEV - Natte sneeuw plakt aan de vrijwilligers, die broodje voor broodje beleggen met worst en kaas. Damp slaat van grote kachels. Op de Kresjtsjatik, Kievs stalineske hoofdstraat, staan bijna tweehonderd tenten. In grote hopen liggen houtblokken, warme kleding en etenswaren, gebracht door sympathisanten. Andrej (16), student aan de handelsschool, haast zich met het vullen van hete thermoskannen. ,,Ik ben al vier nachten in touw.''

De organisatie van het tentenkamp van de oppositie is grotendeels in handen van Pora, de Oe kraïense studentenbeweging. Hun vlaggen, geel en zwart, kleuren de Kievse straten.

De Oekraïense jongeren van Pora kregen het afgelopen halfjaar trainingen van vooral hun Servische collega's van Otpor. Met de slogan 'Gotov je' (Het is uit met hem) speelde Otpor in oktober 2000 een belangrijke rol bij het verdrijven van de Servische dictator Milosevic. ,,Wij weten wat het is om te leven onder een dictatoriaal regime'', zei trainer Sinisa Sikman van Otpor, dat is omgedoopt in 'Belgradose Centrum voor Geweldloos Verzet'.

Wat de studentenbewegingen gemeen hebben, is hun fluïde organisatie. Er zijn geen statuten, vergaderingen, geen echte leiders. De acties zijn humoristisch. Pora heeft T-shirts met Che Guevara in een Oekraïense folkloristische blouse laten drukken. Met symbolen (de vuist van Otpor zette de toon), vlaggen en stickers krijgen ze grote mensenmassa's op de been. In Kiev was het vaak te horen: ,,De jeugd heeft ons wakker geschud.''

Zonder conflicten ging dat niet. Van de ruim 10000 activisten van Pora zijn er deze maand honderden gearresteerd. De autoriteiten beschuldigden Pora van 'terroristische activiteiten'. Een doorn in het oog van de Oekraïense machthebbers is ook de betrokkenheid van westerse ngo's bij de opkomst van Pora, zoals het Amerikaanse Freedom House. Een adviseur van deze organisatie, de voormalige Otpor-leider Aleksandar Maric, werd begin deze maand op de luchthaven van Kiev de toegang tot het land geweigerd.

Niet alleen in Oekraïne ziet men in deze betrokkenheid de hand van de Verenigde Staten, dat via organisaties als Freedom House en het National Democratic Institute verkiezingen in autoritaire staten probeert te beïnvloeden. Volgens het Britse dagblad The Guardian zou met hun Oekraïense campagne een bedrag van 14 miljoen dollar zijn gemoeid. Favoriete technieken zijn de exit-polls, die de toon in de media moeten zetten, het trainen van waarnemers en het organiseren van geweldloos verzet. Amerikaanse ambassadeurs hebben zich bij recente verkiezingen in voormalige sovjetrepublieken achter de schermen actief met de oppositie bemoeid.

Overigens is deze Amerikaanse bemoeienis niet altijd succesvol, laat staan doorslaggevend. In Wit-Rusland kregen de Amerikanen destijds de zwaar verdeelde oppositie achter één kandidaat, maar deze weinig charismatische vakbondsleider legde het af tegen president Loekasjenko. De studentenbeweging Zubr leidt in Wit-Rusland een haast ondergronds bestaan.

Oekraïne heeft daarnaast een eigen traditie van burgerlijk verzet. De intellectuele bron van het jongerenprotest is de Kyiv-Mohyla-universiteit, gelegen in de schilderachtige stadswijk Podil. Oprichters van de studentenbeweging Pora, maar ook van andere Oekraïense jeugdorganisaties, de burgerbeweging 'Znajoe' (Ik weet het) en mensenrechtenorganisatie 'Chista Oekraïna' (Schoon Oekraïne) studeren aan deze jonge universiteit. Het college is in 1990 opgericht naar het voorbeeld van de beroemde humanistische Kyiv-broederschaps School uit 1615.

Daarom verscheen ook het eerste tentenkamp -een oppositionele tactiek uit de sovjettijd- voor de poorten van 'Mohylianka', zoals de studenten hun universiteit liefkozend noemen. De rector van Mohylianka juicht het politieke bewustzijn van zijn studenten toe, en heeft zich daarmee al de woede van de autoriteiten op de hals gehaald. Een poging tot huiszoeking op de campus van de universiteit werd afgeslagen door de studenten.

Pora beleeft nu haar finest hour. ,,Ik kan onmogelijk zeggen wat we morgen gaan doen'', zegt woordvoerster Anastasia Bezverha. ,,Ieder uur verandert hier de situatie''.

Op het kantoor van Pora is het op dit moment rustig, nadat er extra bewaking bij de deur is gezet. Vlak voor de verkiezingen was het in het krappe kelderkantoortje nog een dampende, krioelende mierenhoop. ,,Iedereen is nu op straat'', zegt Anastasia. ,,Natuurlijk steunen onze vrienden ons, uit Georgië, Wit-Rusland, Litouwen, Estland en zelfs Azerbeidzjan. Maar dit is onze revolutie. Pora peremogi. Tijd voor een overwinning.''


Trouw, Wendelmoet Boersema, 27-11-2004

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB