Oekraïne op kookpunt na omstreden verkiezing -
Massabetoging tegen ,,frauduleuze'' overwinning pro-Russische premier


KIEV - Oekraïne heeft vandaag wellicht twee presidenten. In de loop van gisteravond riepen enkele steden in West-Oekraïne oppositieleider Viktor Joesjtsjenko (50) uit tot hun president. Maar volgens de officiële telling behaalde zijn tegenstander, premier Viktor Janoekovitsj (54), de overwinning. Het gevolg was politieke chaos en een grimmige sfeer in de hoofdstad Kiev en andere steden.


DE heuvelachtige straten van de eeuwenoude Oekraïense hoofdstad Kiev raakten gisteren langzamerhand verstopt met toeterende auto's, behangen met oranje vlaggen, de kleur van de oppositie. Bouwvakker Sasja, van middelbare leeftijd, is in zijn rammelbak van een Zjigoeli op weg naar het centrum, maar moet zijn auto ergens achterlaten als hij tegen drieën vastloopt in de file ,,Ik heb vandaag vrij genomen en de baas vond het prima", zegt Sasja. ,,Joesjtsjenko heeft ons nu nodig".

Op en rond het Onafhankelijkheidsplein stroomden in de loop van de middag volgens schatting van de politie meer dan honderdduizend mensen samen. Zelfs een enkele politieman droeg een oranje lintje. Sinds zondagavond stonden er al aanhangers van de oppositiekandidaat. Ze dansten zich in de vrieskou warm op de muziek van oranje geklede artiesten als Okean Elzy. Svetlana Savtsjenko: ,,Natuurlijk geloven wij de resultaten niet. Ik wacht nu op wat de macht zal doen."

Viktor Joesjtsjenko riep maandagochtend zijn aanhang in heel Oekraïne op het werk neer te leggen. ,,Kom de straat op en staak. Zet overal tenten neer.'' Aan de menigte op het Onafhankelijkheidsplein zei hij dat de officiële uitslag niet aanvaardt. ,,Blijft waar u bent'', zei hij aan de betogers. ,,In wagens en karren, treinen en vliegtuigen zijn tienduizenden mensen op weg naar hier.'' Volgens Joesjtsjenko was de overheid van plan 's nachts het tentenkamp in Kiev te ontruimen.

De veiligheidsdiensten waarschuwden dat ze elke onrust en overtreding van de wet ,,snel en hard'' zouden onderdrukken.

De officiële telling van meer dan 99 procent van de stemmen gaf de pro-Russische premier Janoekovitsj ruim 49 procent, en de meer westers gezinde liberaal Joesjtsjenko ruim 46 procent. Maar volgens de parallelle telling op basis van de uitslagen van stembureaus van het onafhankelijke ,,Kiezerscomité Oekraïne'' zou Joesjtsjenko gewonnen hebben met 10 procent voorsprong. Joesjtsjenko noemde de uitslag ,,volkomen gefraudeerd''.

De politieke spanning liep snel op. Het gemeentebestuur van Kiev, dat op hand van de oppositie is, riep het parlement op de officiële uitslag van de verkiezingen te verwerpen. In het parlement, de Rada, werd koortsachtig overlegd. De regeringspartijen en de oppositie zijn in het parlement aan elkaar gewaagd.

De West-Oekraïense stad Lviv riep als gistermiddag als eerste Joesjtsjenko uit tot president, een besluit dat kan uitmonden in een politiek schaakmat in Oekraïne. Gemeenteraadslid Pjotr Olijnik uit Lviv verdedigde het besluit als ,,een bescherming van de grondwet''. Ernest Gedel, een student uit Lviv, zei dat hij van de grote demonstraties in zijn stad ,,niet vrolijk'' werd. ,,De situatie is erg gespannen." Later op de middag volgde een andere West-Oekraïense stad, Ivano-Frankivsk, het voorbeeld van Lviv.

In het oosten en zuiden van Oekraïne, dat premier Janoekovitsj steunt, bleef het rustig. In Donetsk, waar de opkomst maar liefst 97 procent bedroeg, vierden de aanhangers van Janoekovitsj zondagnacht al de overwinning van de premier met een groot concert. Autoriteiten uit Oost- en West-Oekraïne beschuldigden elkaar van opkomstfraude. In andere regio's zoals Tsjerkass probeerde men te verhinderen dat bussen met aanhangers van Joesjtsjenko aanhang naar Kiev vertrokken, en ook heel wat treinen naar de hoofdstad vielen uit. In veel steden werd gestaakt.

Volgens de waarnemers van de Organisatie voor Vrede en Samenwerking in Europa (OVSE) voldeden de presidentsverkiezingen niet aan de normen voor eerlijke en democratische verkiezingen. De Europese Unie zei bij monde van de Nederlandse minister van Buitenlandse Zaken en huidige voorzitter, Bernard Bot, dat ze ,,ernstig bezorgd is'' en de autoriteiten vraagt de resultaten nader te onderzoeken.

De Amerikaanse senator Richard Lugar, voorzitter van de machtige senaatscommissie voor Buitenlandse Zaken, sprak vernietigend van ,,weloverwogen fraude en misbruik''. Hij trad op als waarnemer van het Witte Huis. De Verenigde Staten zouden al sancties overwegen, zoals een visumverbod voor hooggeplaatste politici. Rusland feliciteerde gistermiddag Janoekovitsj met de overwinning.


23/11/2004 Wendelmoet Boersema

©Copyright De Standaard

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB