Schrijvers als Pamuk, waar ze ook werken, verdienen een Nobel-prijs


Nobelprijzen, met name de Nobelprijs voor de Vrede, hebben vaak een politieke bijsmaak. De Vredesprijs die vorig jaar naar Mohammed El-Baradei en het Internationaal Atoomenergie Agentschap ging, werd algemeen opgevat als dubbele kritiek op zowel Iran (dat streeft naar kernwapens) als de Verenigde Staten (die volgens het comité te weinig samenwerken bij de bestrijding van kernwapens). Twee jaar eerder kreeg de Iraanse Sjirin Ebadi steun in haar strijd tegen de conservatieve ayatollahs. Nog twee jaar eerder stonden de VN en topman Kofi Annan in de schijnwerpers, op een moment dat ze onder vuur lagen uit met name de VS.


De Vredesprijs van dit jaar is een minder scherpe keuze. Terugdringing van armoede is, net als bijvoorbeeld het bevorderen van het milieu, algemeen aanvaard als wenselijk. Nadat de Verenigde Naties 2005 hadden uitgeroepen tot het Jaar van het microkrediet, is het nu de beurt aan het Nobelcomité om deze vorm van financiering aan armen in onderontwikkelde landen te steunen. De prijs is de Bengaal Muhammad Yunus en zijn Grameenbank van harte gegund, maar verrassend is het niet.

De prijs voor de scherpste keuze gaat dit jaar naar het Nobelcomité voor literatuur. De prachtige, complexe werken van Orhan Pamuk verdienen op zichzelf al een laureaat, maar de rol die hij speelt in de Turkse maatschappij vormt een cruciale extra motivatie. De prijs is uitstekend getimed.

Het is bijzonder jammer dat velen in Turkije gemengde gevoelens hebben bij deze eerste Nobelprijs voor een Turkse schrijver. De boeken van Pamuk dragen veel bij aan het begrip voor Turkije in Europa, en aan kennis van de wortels van de huidige generatie Turken. Het is geen negatief beeld dat hij schetst. Ook zijn voorzichtige uitspraken in de Zwitserse krant Tages Anzeiger over de Armeense en Koerdische kwestie hadden nooit tot zoveel internationale ophef geleid als een Turkse aanklager niet zo dom was geweest een proces aan te spannen.

Door de prijs krijgt Pamuk hopelijk de kans openlijker te debatteren over belangrijke kwesties in Turkije. Hij zou kunnen beginnen met een aanval op de wet in Frankrijk die ontkenning van de Armeense genocide strafbaar stelt. Dat zou duidelijk maken dat vrijheid van meningsuiting niet bij wet moet worden gelimiteerd. Schrijvers als Pamuk, waar ze ook werken, verdienen niet minder.


Trouw, 14-10-2006

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB