actualiteitsforums - Enkele post bekijken - Anna Politkovskaja (1958-2006)

Politkovskaja laat het Kremlin koud

Terwijl veel Russen afscheid namen van de vermoorde Anna Politkovskaja, bagatelliseerde Poetin haar en haar werk.

De begrafenisondernemer heeft wonderen gedaan: Anna Politkovskaja oogt vredig. Levend was ze dat zelden. In haar kantoortje boordevol stapels kranten, notitieblokjes en gekopieerde documenten maakte zij een gespannen, stuurse indruk. Om de paar minuten rinkelde er wel een telefoon. Een bron, een contact, iemand die haar hulp nodig had.

Zaterdag schoot een moordenaar journalist Anna Politkovskaja op klaarlichte dag dood in de lift van haar flat midden in Moskou. Politkovskaja werd 48 jaar en wordt vooral herinnerd om de laatste jaren van haar leven. Toen reisde zij door bezet Tsjetsjenië en schreef daar met boze pen over individuele Russische en Tsjetsjeense drama’s. Altijd vielen er mensen te redden, zoals de bewoners van dat bejaardentehuis die zij in 1999 uit de omsingelde, platgeschoten stad Grozny wist te loodsen. Of in het Moskouse NordOst-theater in 2002, toen ze met zelfgekochte flessen water probeerde de Tsjetsjeense gijzelnemers te vermurwen en een bestorming te voorkomen. Tevergeefs, zoals veel dat ze deed.

Nu ligt Politkovskaja in een kaal granieten auditorium in het westen van Moskou, een bleke vrouw in een berg rozen, anjers en lelies. Om haar voorhoofd een witte band: dat wil het orthodoxe gebruik en verbergt ook het ‘controleschot’, de kogel die haar moordenaar in haar voorhoofd schoot voor het geval drie schoten in haar bovenlichaam niet volstonden.

Het Kremlin stuurt niemand naar haar begrafenisdienst, alleen ombudsman voor de mensenrechten Vladimir Loekin laat zich zien. Vandaag is het de internationale dag van de geestelijke gezondheid, zegt hij somber. „Maar in Rusland heerst nationale schizofrenie.”

Ver weg, in Dresden, verbreekt president Poetin op datzelfde moment drie dagen zwijgen over Politkovskaja. In een telefoongesprek heeft hij de Amerikaanse president Bush al een ‘objectief onderzoek’ beloofd. Het klinkt als een concessie aan het Westen.

Poetin komt in Dresden, waar hij ooit als KGB-agent werkte, over gas praten en onthult een standbeeld van Dostojevski. Een schrijver die iets gemeen heeft met Politkovskaja: beiden werden ooit door machthebbers onderworpen aan een schijnexecutie. Dostojevski stond in 1849 geblinddoekt voor een vuurpeloton toen hij op het laatste moment gratie kreeg, Politkovskaja hoorde in 2000 op een legerbasis geblinddoekt een pistool naast haar hoofd afgaan.

Tweeduizend Duitsers roepen ‘moordenaar, moordenaar’ als de Russische president uit zijn auto stapt. Hoe reageert Poetin? Geïrriteerd. De moord is een „verachtelijke, onacceptabele misdaad die niet ongestraft mag blijven”, zegt hij. Om na dat verplichte nummer zijn dode critica als derderangs figuur af te schilderen.

„Politkovskaja had een minimale invloed op het politieke leven in Rusland. Deze moord doet meer schade aan Rusland en Tsjetsjenië dan haar publicaties.”

„Politkovskaja was vooral bekend bij mensenrechtenactivisten, journalisten en westerlingen, vervolgt Poetin, die ‘overtuigend bewijs’ heeft dat de moord een opzetje van zijn vijanden is om Rusland in diskrediet te brengen.

Troostrijke woorden van het staatshoofd, en de Russische politie weet zo in welke hoek ze de dader moet zoeken. Toch bewijzen nog zo’n drieduizend Russen de ‘onbetekenende’ Politkovskaja in Moskou de laatste eer. In het volgepakte auditorium stapt collega-journalist en -mensenredder majoor Izmailov naar voren. „Het is niet waar dat Anja geen vrees kende”, zegt hij. „Ze was vaak doodsbang, maar was aan dat gevoel gewend geraakt. Hoe konden wij haar beschermen? Hoe kun je een soldaat beschermen jarenlang voorop in de frontlinie strijdt?”

Journalist Aleksandr Minkin heeft een déjà vu. „Zo was het altijd in tijden van censuur. Alleen op iemands graf sprak je de waarheid.” Minkin kijkt over de vele grijze kruinen in het auditorium. „Waar zijn de studenten”, vraagt hij. Een paar jongeren steken aarzelend een arm omhoog. „Er zouden duizenden studenten moeten zijn”, zegt Minkin. „Ze weten niet wat er in ons land gaande is.”

Als alles gezegd is, wordt Politkovskaja door een haag van camera's naar de zwarte lijkwagen gedragen en volgen haar zoon en dochter, haar zussen en moeder de kist in de motregen naar het graf. Veel commentaar valt hier niet te halen in de rouwstoet. „Dit is niet het moment”, zegt Aleksej Venendiktov, Ruslands meest gezaghebbend journalist. Alleen liberaal politicus Javlinski herhaalt keer op keer hetzelfde refrein. Onder Poetin is Rusland een chauvinistisch, autoritair, door en door corrupt land geworden. Hij weet niets over de daders, maar verwijt Poetin het klimaat te hebben geschapen dat de dood van Politkovskaja mogelijk maakte. „Een nieuw stadium is aangebroken: opponenten worden nu ook fysiek vernietigd. Het signaal: hou je mond.”

NRC, 11 oktober 2006