actualiteitsforums - Enkele post bekijken - Europa kan opdraaien voor Hongaarse chaos

Europa kan opdraaien voor chaos in lidstaat

Hongarije beleeft de ernstigste crisis in zijn moderne geschiedenis. Een politieke, economische en morele crisis die geen precedent kent in de EU. De crisis is in volle hevigheid losgebarsten door het uitlekken van een geheime redevoering van de oude en nieuwe premier Ferenc Gyurcsány (45) na het winnen van de verkiezingen in mei van dit jaar. In deze geheime rede voor het gehoor van zijn nieuwe socialistische (MSZP) fractie evalueert Gyurcsány het bewind van zijn socialistische regering sinds zijn aantreden in 2004.

De rede van Gyurcsány is om tal van redenen schokkend. Hij staan om te beginnen bol van krachttermen die men in het Hongaars doorgaans in de Hongaarse variant van het Bargoens gebruikt. De stijl is dan ook een minister-president onwaardig.

Maar ook inhoudelijk is de rede ronduit verbijsterend. De socialistische premier geeft onomwonden toe consequent ’s lands financieel-economische statistieken te hebben vervalst om zo de deplorabele economische toestand van het land te verdoezelen. Hij spreekt in dit verband over de ’honderden trucs’ die hij en een kleine kring van ingewijden hebben toegepast tijdens zijn tweejarige ambtstermijn om de werkelijke financieel-economische toestand van het land te verhullen.

Het echte begrotingstekort van Hongarije wordt geschat op tussen 25 en 100 miljard euro. Dit is een gigantisch bedrag, dat het Hongaarse volk in nog geen tientallen jaren zal kunnen ophoesten, ook niet als het de bezuinigingen die Gyurcsány voor hen in petto heeft, zal uitvoeren.

Het is duidelijk dat de EU Hongarije te hulp zal moeten komen om uit deze financiële crisis te geraken. Deze toestand is overigens veroorzaakt door het beleid van de socialisten zelf, die na hun aantreden in 2002 nieuwe leningen zijn aangegaan en ongedekte cheques hebben uitgeschreven. Een deel van het geld is uitgegeven om de verkiezingsbeloften van 2002 in te lossen in de vorm van loonsverhogingen; een ander (onbekend) deel is – naar we mogen aannemen – verdwenen in de schaduwboekhouding die de premier heeft gevoerd. Op basis van het gunstige beeld van deze vervalste statistieken was de verkiezingenwinst van het voorjaar behaald. Dat blijkt nu achteraf een grove misleiding van het electoraat te zijn geweest. De verkiezingsuitslag moet daarom ongeldig worden verklaard.

Hongarije, dat op 1 mei 2004 toe-trad tot de Europese Unie, is met de opkomst van Ferenc Gyurcsány in de politieke greep gekomen van een rode miljonairskaste die zich verrijkt heeft aan de privatisering van de staatsbezittingen in de periode na de Wende. Gyurcsány was de laatste secretaris van de communistische jeugdbond KISZ. Hij heeft zich het onroerend goed van de jeugdbond toegeëigend en is met de vette winsten gaan speculeren. Met speculaties heeft hij in de jaren negentig een fortuin gemaakt en wordt hij alom beschouwd als de rijkste man van het land.

Zijn macht in het huidige Hongarije is te vergelijken met die van oligarchen zoals Berezovski, die het Kremlin in het tijdperk van president Jeltsin hadden gekaapt. Gyurcsány en zijn kliek hebben er na hun aantreden alles aan gedaan om de jonge Hongaarse democratie te verzwakken. De onafhankelijke berekeningen van democratische instellingen zoals de Nationale Bank – nota bene de spreekbuis van de EU in Hongarije – of het Centraal Bureau voor de Statistiek werden ter zijde gelegd, er was geen serieus overleg met de sociale partners over de bezuinigingsmaatregelen, staatsmedia verwerden tot een propagandamachinerie van de regering, en het parlement verzandde tot een podium voor de urenlange monologen van de premier zelf die, naar nu blijkt, niets met de werkelijke toestand te maken hadden.

De jonge Hongaarse democratie heeft de aanval van de postcommunistische oligarchen, die niet van plan waren om zich aan de democratische spelregels te houden, niet kunnen afslaan en is in een toestand gekomen die het best te vergelijken is met die van de Hongaarse volksrepubliek ten tijde van het communisme. In 1989 was het echter de bedoeling om deze volksrepubliek te ontmantelen.

Ruim twee jaar na de toetreding tot de Europese Unie is Hongarije een failliete boedel en is de uitbreiding van de EU derhalve ernstig in diskrediet geraakt. Het feit dat een regering die een schaduwbegroting voert, met rust gelaten wordt door de officier van justitie, draconische bezuinigingsmaatregelen kan doorvoeren en mag blijven zitten van het Hongaarse parlement toont aan hoe ernstig het democratisch tekort in Hongarije is.

Dat in deze situatie de burgers van Hongarije de straat opgaan en dat er een periode van grote sociale onrusten komt, valt te verwachten. Het getuigt dan ook van misplaatste, cynische arrogantie van de macht dat de regering de tienduizenden demonstrerende burgers op het Kossuthplein voor het parlement diskwalificeert als ’extremistisch gepeupel’. De demonstranten eisen terecht het aftreden van deze fraude-rende regering van oligarchen, en nieuwe verkiezingen.

Voor de Europese Unie is er ook een les uit de casus Hongarije te trekken. Stop onmiddellijk de verdere uitbreiding van de Europese Unie voordat er nog meer slachtoffers vallen.

De EU moet nu ruggengraat tonen. Brussel doet er verstandig aan om de toetredingscriteria aan te scherpen, zodat in het vervolg de rekeningen van bestuurlijk wanbeleid in ex-Sovjet-landen die niet hebben afgerekend met het communistische verleden en die opteren voor een EU-lidmaatschap, niet bij de West-Europese belastingbetaler kunnen worden neergelegd.

László Marácz is universitaire docent Oost-Europese Studies Universiteit van Amsterdam.

Trouw, 02-10-2006