actualiteitsforums - Enkele post bekijken - Uitspraak Benedictus XVI terecht?

Tussen godsdiensten is geen goede dialoog mogelijk zonder kritiek

Bespot worden is een kleine prijs voor de vrijheid, schrijven de filmmaker Eddy Terstall en de cabaretiers Hans Teeuwen en Diederik Ebbinge in hun manifest voor de vrijheid van meningsuiting, dat inmiddels is ondertekend door PvdA, GroenLinks, D66, VVD, SP, LPF en de groep Nawijn. Spot en kritiek zijn (...) instrumenteel in het proces van voortschrijdend inzicht en daarom noodzakelijk in een vrije, dynamische samenleving.

Als we het woord spot even tussen haakjes zetten is dit precies wat paus Benedictus XVI in praktijk bracht toen hij deze week in een theologische lezing aan de universiteit van Regensburg de veertiende-eeuwse Byzantijnse keizer Manuel II citeerde. Hij zei over de profeet: Laat me zien wat Mohammed voor nieuws heeft gebracht. Wat je dan tegenkomt is niets dan kwaads en onmenselijks, zoals zijn bevel om het geloof dat hij predikte met het zwaard te verbreiden.

Zo’n tekst komt hard aan. En als het over geweld gaat had de paus ook wel wat nadrukkelijker naar de eigen kerkgeschiedenis kunnen verwijzen met zijn kruistochten en heksenverbrandingen. Dat neemt niet weg dat de boodschap van het Nieuwe Testament er niet één is van geweld. Anders gezegd, hier ligt een belangrijk verschil in uitgangspunt, dat in een goede dialoog tussen beide godsdiensten niet weggemoffeld mag worden. De expliciete vraag is: hoe vat de islam deze boodschap van de profeet op en hoe gaat men daarmee om in een wereld waarin het woord djihad en het gebruik van geweld een geladen betekenis hebben gekregen?

Een heel andere vraag is het of het verstandig was van de paus deze kwestie op deze manier aan de orde te stellen. Wereldwijd reageerde de moslimgemeenschap onthutst. Het heette dat de paus de profeet heeft beledigd en er werden excuses geëist. Kortom, er werd een sfeer opgeroepen waarin de vrijheid van meningsuiting onder druk wordt gezet, niet alleen die van een paus, maar ook die van miljoenen anderen die er misschien precies hetzelfde over denken.

De klassieke vraag is telkens weer: moeten we daarvoor wijken? Moeten we de gevoelens van gekwetstheid zwaarder laten wegen dan de uitingsvrijheid? Nee, dus. Tussen godsdiensten kan een goede dialoog niet bestaan zonder het kunnen uitoefenen van kritiek. En in de wereld van de kunsten mag daar zelfs spot in doorklinken. Zonder die uitingsvrijheid geen ontwikkeling. Dan wordt de wereld star.

Trouw, 16-09-2006