World Press Photo: Honger-foto’s doen hun werk niet meer
Weer won een fraai ’honger-plaatje’ waar niemand meer van wakker ligt: World Press Photo is hard toe aan verandering.
Wat een verwarring wekt de winnende foto van World Press Photo 2006. Het lijkt een foto van een vrouw wier hand niet groter is gegroeid dan die van een kind. Iemand met een heel aparte handicap. Maar uit de begeleidende tekst blijkt dat het niet haar eigen hand is, maar het handje van een kind. De tekst meldt ook dat de foto betrekking heeft op de droogte in Niger in Afrika, waar voedseltekorten zijn. En dat de foto is gemaakt bij een voedseldistributiecentrum. De suggestie wordt gewekt dat het handje misschien wel zo klein is gebleven wegens ondervoeding.
Er is nogal wat verklarende tekst nodig om te begrijpen waar de winnende foto eigenlijk betrekking op heeft en hoe het met dat handje zit.
De winnende foto kan niet op zichzelf staan, voldoende afdoende informatie verschaffen over het onderwerp en zo effectief zijn rol spelen.Dat is typisch voor een winnende foto van de World Press Photo-competitie. Er wordt een beeld gekozen dat het het publiek schokt, maar waar het allemaal om gaat - en om wie en waarvoor - blijft duister.
In het verleden kon de publieke opinie gemobiliseerd worden en konden de politici mede daardoor gedwongen worden om met oplossingen te komen. Daarin speelden de media, met name fotografie, een belangrijke rol. Die tijd is echter voorbij. Het publiek is afgestompt geraakt en daardoor is een belangrijk bestaansrecht van traditionele fotojournalistiek weggevallen.
De winnende World Press-foto’s zijn bijna altijd voorbeelden van de traditionele fotojournalistiek. Ze wekken geen verontwaardiging meer op, maar dienen nog slechts als illustraties die niemand nog werkelijk beroeren. Het belangrijk maken van deze vorm van fotografie lijkt op het exploiteren van menselijk leed. Waarom gaat een fotograaf uit Canada eigenlijk naar Niger om bij een voedseldistributiecentrum World Press foto’s van hongerende mensen te maken? Als foto’s van ernstig menselijk lijden nauwelijks nog iemand beroert, wat kan dan nog de reden zijn om ze te maken, behalve dat de foto’s geld opbrengen? Persagentschap Reuters had in 2005, het jaar waarin hun fotograaf in Niger de hongerende vrouw vastlegde, 25 procent meer winst dan het jaar daarvoor, totaal 793 miljoen dollar. En elk jaar weer wordt er voor dit soort fotografie een competitie uitgeschreven en een winnende foto gekozen. Fotografie die op basis van een ander of een innoverend concept is gemaakt, mag niet meedoen.
World Press Photo is toe aan een grondige herbezinning. Men zou de traditionele fotojournalistiek, die wordt beschouwd als een succesformule, moeten loslaten. Alleen dan kunnen er openingen komen voor andere vormen van visuele communicatie over situaties in de wereld die wel effectief en moreel relevant zijn. Want die mevrouw uit Niger die door Finbarr O’Reilly werd gefotografeerd bijvoorbeeld: we weten niet eens hoe ze heet.
Michel Szulc Krzyzanowski is fotograaf. (
www.szulc.info ) is bekend van zijn fotosequenties en zijn fotoprojekten zoals “The most beautiful people in the world” waarvan onlangs nog een tentoonstelling was in het Noordbrabants Museum in ‘s-Hertogenbosch.
Trouw, 29-04-2006