actualiteitsforums - Enkele post bekijken - Zeer nipte zege voor Romano Prodi

Italië doet zichzelf pijn

De uitslag van de Italiaanse parlementsverkiezingen laat zien hoezeer het land verdeeld is. „De kiezer heeft het land niet aan een van beide kampen durven toe te vertrouwen.”

ROME, 11 APRIL. Wie in de Italiaanse ontbijtshows vanochtend hoort praten over lekker eten en relatieproblemen, zou niet denken dat Italië hopeloos verdeeld is. Toch is dat de enige conclusie die kan worden getrokken uit de verkiezingsuitslag die zich gisteravond en vannacht op dramatische wijze tergend langzaam voor de Italianen ontvouwde.

Het land is politiek verdeeld tussen centrum-links en centrum-rechts, niet voor niets door premier Silvio Berlusconi – leider van rechts – in de keiharde verkiezingsstrijd omschreven als ,,de haat en de liefde”. De politieke verdeeldheid is ook geografisch zichtbaar: het rijke Noord-Italië steunde Berlusconi, het midden was vanouds links en het arme zuiden koos in meerderheid voor Romano Prodi, leider van de linkse coalitie.

,,We hebben onszelf pijn gedaan”, kopte de linkse krant Il Manifesto. „De kiezers hebben geweigerd om het land in zijn geheel toe te vertrouwen aan een van beide coalities”, zo stelt de Corriere della Sera. En daarmee staat Romano Prodi volgens de krant voor de vraag ,,hoe de rebus op te lossen die het land in tweeën splitst.”

Alle prognoses gaven Prodi in de afgelopen weken een voorsprong van 3,5 tot 5 procentpunten – al had hij, met de notoir slechte reputatie van Italiaanse opiniepeiler daarop niet mogen vertrouwen. Daarom hoopte Prodi in de afgelopen weken dat hij na de verkiezingen snel over kon gaan tot de samenstelling van een regering om daarna de vele problemen te lijf te gaan, waarmee Italië zich ziet geconfronteerd: de opnieuw oplopende staatsschuld, de teruglopende export, het uitblijven van economische groei en de verarmde zuidelijke regio’s. Ontwikkelingen die ertoe hebben geleid dat Italië wordt beschouwd als de „zieke man van Europa”.

Na de krankzinnige verkiezingsavond, waarin centrum-links eerst op ruime winst, toen op verlies en uiteindelijk weer op een minimale winst staat, claimde Prodi de overwinning. „Het was een moeilijke strijd maar we hebben gewonnen. Laten we nu de bladzijde omslaan.”

Onduidelijk is of dat ook snel zal gebeuren, nu centrum-rechts een hertelling van 500.000 afgekeurde stembiljetten eist. Het wachten is op president Carlo Azeglio Ciampi die moet bepalen of hij op basis van deze cijfers Prodi de opdracht kan geven een regering te vormen. Complicerende factor daarbij is dat de zevenjarige termijn van Ciampi eind van de maand afloopt. Het staatshoofd zal zich nu moeten afvragen of hij bij een zo nipt en door Berlusconi betwist verschil wel gerechtigd is om in de laatste dagen van zijn termijn een zo cruciale beslissing voor het land te nemen.

Italië riskeert een absolute politieke verlamming. Zelfs als Prodi erin slaagt om zowel in de Senaat als in het Huis van Afgevaardigden de meerderheid te behalen, dan nog zal het moeilijk zijn om met ferme hand te regeren.

De kleine partijen in zijn coalitie beklemtonen nu al dat Prodi alleen dankzij hen met de hakken over de sloot lijkt te hebben gewonnen. Ze zullen Prodi chanteren door te dreigen tegen wetsvoorstellen te stemmen als ze op andere punten hun zin niet krijgen. Aangezien de interne meningsverschillen bij centrum-links over de hervorming van de sociale zekerheid, de economische politiek, en over de invoering van samenlevingscontracten groot zijn, lijkt instabiliteit het onontkoombaar lot van Prodi’s regering.

Mocht Berlusconi toch nog een meerderheid in de Senaat, waar het vanmiddag niet naar uitzag, behalen dan is het land – waar beide Kamers politieke organen zijn die over ieder wetsvoorstel moeten beslissen – zonder meer onbestuurbaar, omdat hij dan elk wetsvoorstel van Prodi’s regering kan blokkeren. Een grote coalitie, zoals in Duitsland, om deze impasse te doorbreken, wordt zowel door politici als analisten voor onmogelijk gehouden. „Daarvoor is een moed nodig die niemand hier heeft”, zegt politicoloog Gian Enrico Rusconi in de krant Il Foglio. Gematigde politici in beide blokken die wel met de tegenstander zouden willen samenwerken, zouden dan hopeloos in conflict komen met de radicale elementen in hun eigen coalitie. Filosoof Massimo Cacciari stelt dat regeren bij een gelijkspel alleen mogelijk is als de katholiek Prodi erin slaagt om enkele christen-democraten los te weken uit de centrum-rechtse coalitie. Maar ook dat, erkent hij, „is moeilijk te realiseren”.

Naast de politieke polarisatie, compliceert de opnieuw gebleken territoriale tweedeling van Italië de opdracht van Prodi nog eens extra. Het rijke Noord-Italië heeft voor centrum-rechts en Silvio Berlusconi gestemd en het midden en zuiden zijn in meerderheid voor Romano Prodi. Het noorden, met honderdduizenden familiebedrijven, kampt met concurrentieproblemen met de Aziatische lagelonenlanden. Steeds meer bedrijven dreigen failliet te gaan en ondernemers durven niet meer te investeren nu hun toekomst zo onzeker is. Deze kleine zelfstandigen, maar ook de grotere industriëlen vragen minder bureaucratie en flexibeler arbeidswetten.

Het zuiden daarentegen heeft hele andere behoeften en vraagt om bescherming en steun van de staat, maatregelen die extra geld kosten. Het zuiden wil werkgelegenheidsprojecten van de overheid, betere opvang en stimulering van werklozen en een daadkrachtigere aanpak van de maffia. Als centrum-links gaat regeren zal Prodi de noordelijke en zuidelijke behoeften in één politiek moeten zien te verenigen. Commentator Piero Ostellino van de Corriere della Sera: ,,De grote vraag is of links gaat reageren op de behoeften van het noorden of op die van het zuiden?”

Prodi zelf gaf vanmorgen een antwoord: „Met dit resultaat kunnen we het land regeren. Natuurlijk zullen we medewerking nodig hebben, maar gisteravond zei ik al: we zullen voor álle Italianen regeren. Niet voor een paar van hen.’’

NRC, 11 april 2006