Roekeloos pokeren met welvaart en democratie


Een onwaarschijnlijke alliantie van radicaal links met radicaal rechts bracht de Franse regering ten val. Het besef lijkt niet door te dringen dat zo’n crisis niet helpt om de groeiende welvaartskloof met de VS te dichten.


Opmerkelijk. Hoewel Frankrijk in een ongeziene politieke crisis wegzinkt, blijven de financiële markten rustig. De rente die Frankrijk moet betalen op nieuwe overheidsschuld, loopt niet verder op. Het verschil met Duitsland, de zogenaamde spread, blijft hangen rond de 0,80 procentpunt. De rentesprong omhoog gebeurde al in juni, toen president Macron zijn vervroegde verkiezingen aankondigde. Vooralsnog wordt niet tegen Frankrijk gespeculeerd, zoals na de financiële crisis tegen Griekenland. Frankrijk is een rijk land, zei president Emmanuel Macron, dat zijn betalingsverplichtingen kan nakomen. De bond vigilantes, de waakhonden op de financiële markten, zijn wakker, maar hebben nog geen bloed geroken. Voorlopig althans.

Dat neemt niet weg dat de politieke verlamming in Frankrijk op geen slechter moment kon komen. Ook in Duitsland ligt de regering op apegapen. Beide landen vormen de centrale as van de Europese Unie. Onder het algemene ras-le-bol van de kiezers groeit in beide landen ook het euroscepticisme. In enquêtes naar vertrouwen in Europa is Frankrijk hekkensluiter met 35 procent, Duitsland zakt weg naar de 23ste plaats op 28 lidstaten. Zorgwekkend, nu Europa zichzelf militair en economisch moet heruitvinden.

De cijfers uit het rapport-Draghi kunnen wat dat betreft niet genoeg herhaald worden: de VS kenden 63 procent groei sinds 2000, Europa 33 procent. Dat is omdat een Amerikaanse werknemer per gewerkt uur een vijfde meer waarde creëert dan een Europeaan, en die kloof in productiviteit blijft groeien. Daardoor ligt het gemiddelde inkomen van een Amerikaan nu een derde hoger dan dat van een Europeaan. De VS rijden het oude continent economisch volledig los.

Mario Draghi hield Europa een genadeloos scherpe spiegel voor. Maar die spiegel heeft ook een keerzijde. De moordratio in de VS is 6,8 op 100.000 inwoners, in Europa minder dan twee. Er zitten in de VS 541 op de 100.000 mensen in de cel, in Duitsland 68. De ongelijkheid is er extreem, er circuleren 400 miljoen wapens, het is het enige ontwikkelde land waar de levensverwachting daalt en de democratie glijdt gevaarlijk af naar een plutocratie.

De gerenommeerde Financial Times-columnist Martin Wolf zette de cijfers tegenover elkaar. Daar koppelde hij een ongemakkelijke vraag aan: is dat de prijs voor het economische mirakel in de VS? Is dat rauwe, nietsontziende, individualistische kapitalisme de motor van de Amerikaanse groei? En willen wij die prijs ook betalen?

De vraag stellen is ze beantwoorden: uiteraard niet. Als Europa het zich niet kan permitteren de kloof met de VS nog groter te zien worden, is het net om de democratie en welvaartsstaat te redden. Dat besef dringt nog onvoldoende door. Anders zou een regering niet vallen door een onwaarschijnlijke coalitie van radicaal-rechts met radicaal-links.


DS, 06-12-2024 (Lieven Sioen)