Uitspraak genocidezaak zet steun aan Israël in ander daglicht


De uitspraak van het Internationaal Gerechtshof is een grote overwinning voor de Palestijnen en Zuid-Afrika, en brengt Israël en zijn westerse vrienden in grote verlegenheid.


Israël heeft vrijdag een forse juridische tegenslag moeten incasseren met mogelijk grote politieke gevolgen. Het Internationaal Gerechtshof deed een tussenuitspraak in de spraakmakende genocidezaak die Zuid-Afrika eind december instelde tegen Israël vanwege zijn militair optreden in Gaza. Of Israël zich schuldig maakt aan genocide, daar kon het hof niets over zeggen in deze fase, maar wel dat het er in sommige gevallen de schijn van heeft. Daarnaast droeg het Hamas op alle gegijzelden vrij te laten.

“Ten minste sommige daden lijken te kunnen vallen binnen het genocideverdrag”, stelde de voorzitter van het hof, Joan Donoghue. Ter onderbouwing verwees zij namens het Internationaal Gerechtshof naar de massale vernietigingen in Gaza, uitspraken van VN-organisaties daarover en naar ‘dehumaniserende’ uitspraken van Israëlische leiders over de Palestijnen in Gaza, waaronder die van president Isaac Herzog en defensieminister Yoav Gallant.

Israël moet ‘onmiddellijke en drastische maatregelen’ treffen om de leefomstandigheden in Gaza niet verder te verslechteren, waaronder het toelaten van humanitaire hulp, vindt het hof. Ook moet Israël werk maken van de bestraffing van genocidale uitspraken over Palestijnen.


Schandvlek die generaties lang niet zal worden uitgewist

De opgelegde maatregelen vormen niet het grootste risico voor Israël – de regering beweert immers dat het leger zich keurig houdt aan het internationaal oorlogsrecht en niet van plan is om genocide te plegen. Maar dat Israël in verband wordt gebracht met genocide komt hard aan. Premier Benjamin Netanyahu reageerde kort na de uitspraak: “De bewering dat Israël genocide pleegt op Palestijnen is niet alleen onwaar, het is schandalig, en de bereidheid van het hof om het überhaupt te bespreken, is een schandvlek die generaties lang niet zal worden uitgewist.”

De associatie tussen Israël en het plegen van genocide, maakt het moeilijker voor landen, met name in het Westen, om het land op dezelfde wijze te blijven steunen. Door Israël te blijven steunen, lopen landen het risico om zelf als medeplichtig te worden gezien als Israël in een later stadium schuldig wordt bevonden aan die misdaad. Het genocideverdrag verplicht landen om genocide te voorkomen.

De vraag is vooral wat de Verenigde Staten, die de Israëlische invasie van Gaza op alle mogelijke manieren steunen, gaan doen. Washington geeft Israël militaire hulp en politieke rugdekking in de Verenigde Naties. De VS deden de Zuid-Afrikaanse aanklachten eerder af als ‘ongefundeerd’ en politiek gestuurd, maar het hof ziet dat anders. Er is volgens de rechters sprake van een ‘urgent’ en een ‘werkelijk dreigend risico’ dat onherstelbare schade zal worden toegebracht aan de Palestijnen voordat de gerechtelijke genocidezaak is afgerond. Duitsland, dat in Europa geldt als de belangrijkste bondgenoot van Israël, liet weten de uitspraak van het hof te respecteren.


Maatregelen impliceren een wapenstilstand

Hoewel het hof geen staakt-het-vuren oplegde aan Israël, komen de opgelegde maatregelen daar wel op neer, stelde de Zuid-Afrikaanse minister van internationale betrekkingen, Naledi Pandor, kort na de uitspraak. Zo wordt Israël opgelegd om zich te onthouden van ‘het doden van leden van de groep’ (Palestijnen, red.) en ‘het toebrengen van ernstig lichamelijk of geestelijk letsel aan leden van de groep’. Ook moet Israël humanitaire hulp faciliteren. “Hoe bied je hulp en water zonder een staakt-het-vuren? Als je de maatregelen leest, dan impliceren die een wapenstilstand”, aldus Pandor.

De tekst van de uitspraak zal waarschijnlijk ook als blauwdruk dienen van een nog in te dienen resolutie in de VN-Veiligheidsraad. De vraag is dan of de VS, die tot op heden alle resoluties die Israël ergens toe verplichten torpedeerden, na deze uitspraak het vetorecht zal inzetten.


Trouw, 26-01-2024 (Ghassan Dahhan)