Wie naar de cijfers kijkt, ziet problemen met oud en nieuw eigenlijk al jaren afnemen


‘Belagen van hulpverleners lijkt een trend’, kopte Trouw dinsdag. Wie naar de cijfers kijkt ziet inderdaad een trend, maar geen stijgende. De jaarwisseling wordt eigenlijk al jaren achter elkaar rustiger.


Je kunt er de klok op gelijkzetten: de eerste krant van het nieuwe jaar staat vol berichten over geweldsincidenten en vuurwerkproblematiek. Een trieste werkelijkheid, en toch, wie kijkt naar de cijfers ziet een dalende trend. Iemand die dit al veertig jaar doet is Marnix Eysink Smeets, criminoloog en oud-politiehoofdinspecteur in Den Haag.

Het aantal brandweeralarmeringen is tussen 2014-15 en 2023-24 gedaald van 4587 naar 3680. Het aantal ‘incidenten’ ging van 12.646 in 2013-14 naar 7894 in 2022-23. Het aantal aanhoudingen daalde het sterkst, van 887 in 2013-14 naar 248 in 2022-23 en een geschat aantal van 200 afgelopen jaarwisseling.

Eén trend is stijgende: het aantal politieagenten dat melding maakt van geweld tegen hen. Dit stijgt sinds 2018 jaarlijks. Dat heeft mogelijk te maken met een in dat jaar gelanceerde app waarmee agenten direct agressie kunnen melden.

Verder is er bij geen enkele incidentcategorie sprake van een stijging, zegt Eysink Smeets. “Wel is het zo dat de ene meer daalt dan de andere. Alleen het gooien met Cobra’s naar de politie is vooral iets van de laatste jaren. Dat is wel heftiger en bedreigender en daar zouden we hard tegen moeten optreden.”

De daling van het aantal aanhoudingen is volgens Eysink Smeets het opmerkelijkst. “Als we het zo erg vinden wat er met oud en nieuw allemaal gebeurt, dan zou je toch juist verwachten dat het aantal aanhoudingen niet daalt?”


‘Elk incident is er één te veel’

Een woordvoerder van de landelijke politie kan zich niet helemaal vinden in de woorden van Eysink Smeets. “Wat ons betreft is elk geweldincident tegen een agent er één te veel, want we kunnen daardoor gewoonweg ons werk niet doen.” Over de reden van het afgenomen aantal aanhoudingen wil hij niet speculeren: “Mensen die de wet overtreden, worden opgepakt en we proberen dat ook zo snel mogelijk te doen”.

De landelijke politie is en blijft voorstander van een landelijk vuurwerkverbod, maar de woordvoerder benadrukt dat de bal in deze kwestie bij de politiek ligt. De lokale verboden in enkele steden hebben volgens hem ‘niet significant gewerkt’.


‘Een tijdelijke opschorting van de dagelijkse orde’

Dat de verboden niet werken, is voor Gerard Rooijakkers, etnoloog en oud-hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam, geen verrassing. “Oud en nieuw is een bijzonder feest. Het is een ‘moratorium’, een tijdelijke opschorting van de dagelijkse orde. Je mag en doet iets wat de rest van het jaar niet kan. Daar is behoefte aan. Het heeft ook een functie: door tijdelijk de regels op te heffen, bevestig je de norm voor de rest van het jaar. Carnaval heeft die functie bijvoorbeeld ook.”

Een verbod op vuurwerk maakt volgens Rooijakkers het gebruik ervan alleen maar leuker. “Repressie voedt het vuurwerkplezier. Bovendien zie je dat op veel plekken waar momenteel een vuurwerkverbod geldt, er niet wordt gehandhaafd. Daarmee voegt de overheid een prachtige extra attractie toe aan het moratorium.” Wat beter werkt? “Je moet de behoefte aan het ritueel van sociale groepen accepteren en samen met hen voor de veiligheid zorgen.”


Samenwerken met burgers

Samenwerking tussen burgers en autoriteiten werkt, zegt Eysink Smeets. Hij vertelt over het Den Haag van de jaren tachtig. “Met oud en nieuw was daar sprake van ‘oorlog’ tussen burgers en politie. De straat was van dronken, jonge mannen die plunderden, massaal kerstbomen in de fik staken en vochten.”

De rust kon wederkeren doordat gemeente, politie en burgers gingen samenwerken. “Er werden, in overleg met de wijkbewoners, feesten georganiseerd. Bij de politie stopten we met meteen ingrijpen, maar gingen we eerst kijken of dat wel echt nodig was. In drie jaar tijd hebben we het toen voor elkaar gekregen om het geweld vrijwel volledig uit de jaarwisseling weg te krijgen. We zien ook nu nog vrijwel overal waar op dezelfde manier wordt gewerkt dat het helpt.”

Eenzelfde aanpak is een aantal jaar geleden ingezet in Kampen. De Hanzestad had grote problemen met carbidschieten in de bebouwde kom. Door het oprichten van een schuttersgilde en het aanwijzen van plekken waar carbidschieten was toegestaan, wisten de autoriteiten het aantal incidenten met oud en nieuw terug te dringen. Een woordvoerder van de gemeente zegt dat Kampen de jaarwisseling met ‘de minste incidenten ooit’ achter de rug heeft.

Bij de rechtbank Den Haag zijn woensdagmiddag twee snelrechtzaken. Bij andere rechtbanken staan vooralsnog geen zaken op de rol vanwege ongeregeldheden tijdens de jaarwisseling, zo leert een rondgang van Trouw dinsdag.


Blog Trouw, 02-01-2024 (Warner van der Louw)