Vivaldi worstelt met Europees stemrecht voor 16-jarigen


Terwijl Ecolo en de PS jongeren vanaf 16 jaar het liefst willen verplichten om voor de Europese verkiezingen te gaan stemmen, willen de Vlaamse partijen de jongeren tot 18 jaar de vrije keuze laten om op 9 juni naar het stembureau te gaan.


In het regeerakkoord staat duidelijk dat de stemgerechtigde leeftijd bij de Europese verkiezingen in België wordt verlaagd naar 16 jaar. De regering-De Croo komt daarmee tegemoet aan een resolutie van het Europees Parlement van 2015. Jongeren verplichten – zoals meerderjarigen – om naar het stemhokje te gaan, wilde de regering-De Croo niet. Jongeren die willen stemmen, kunnen zich in hun gemeenten vrijwillig in het kiesregister laten inschrijven. Zodra ze zich registreren, zijn ze wel verplicht om te gaan stemmen.

Die afspraak werd netjes in een wet gegoten, die op 1 juni 2022 door het parlement werd goedgekeurd. Maar deze zomer stak het Grondwettelijk Hof een stokje voor de hele regeling. Het Hof vindt het discriminerend en dus ongrondwettelijk dat de minderjarigen zich eerst moesten registreren om te kunnen stemmen, een voorwaarde die voor volwassenen niet geldt. Met andere woorden, de minderjarigen die Europees willen gaan stemmen worden zo geconfronteerd met een extra drempel.

Meteen kwam een einde aan het Vivaldi-compromis uit het regeerakkoord om 16-jarigen Europees te laten stemmen. Het dossier kwam afgelopen vrijdag kort op de regeringstafel, met als enige conclusie dat de regeringspartijen het niet eens zijn over een oplossing.

Bevoegd minister van Binnenlands Zaken Annelies Verlinden (CD&V) heeft al voorgesteld om de voorafgaande inschrijving bij de gemeente op een kiezerslijst te laten vallen. De 16- tot 18-jarigen worden dan automatisch ingeschreven op de kieslijsten en krijgen de vrijheid om te kiezen of ze op 9 juni Europees hun stem uitbrengen. Die oplossing is ook de andere Vlaamse Vivaldi-partijen genegen. Alleen Vooruit spreekt zich niet expliciet uit over een oplossing. Het is belangrijk ‘dat 16-jarigen die willen stemmen in 2024 voor de Europese verkiezingen, dat ook kunnen doen’, luidt het daar.

Aan Franstalige kant wordt aan een heel andere oplossing gedacht. De PS geeft de voorkeur aan het denkspoor om de jongeren – net als de meerderjarigen – te verplichten om te gaan stemmen. De PS vreest dat Europees stemrecht voor jongeren op termijn de deur open zet om ook voor meerderjarigen en andere verkiezingen over te stappen van een opkomstplicht naar stemrecht. Ecolo zit op dezelfde lijn en wil bij voorkeur eenzelfde regeling voor meer- en minderjarigen, dus stemplicht. ‘Hoofdzaak is dat 16-jarigen Europees kunnen stemmen’, luidt het. Als het compromis landt op stemrecht onder voorwaarden, kan Ecolo zich daarbij neerleggen.


‘Verantwoord onderscheid’

De MR wil dan weer dat de drempel voor de minderjarigen om te gaan stemmen, blijft zoals afgesproken in het regeerakkoord en gaat ervan uit dat een betere motivering van de registratieplicht volstaat om het Grondwettelijk Hof tegemoet te komen. Elke partij gaat voor de oplossing waarvan ze denkt dat ze haar bij verkiezingen het meeste oplevert – terwijl dat bijzonder moeilijk te voorspellen is.

Inmiddels dringt de tijd. Want als er een akkoord is, moet de regeling weer de hele weg in het parlement afleggen. En dan loert het risico om de hoek dat het Grondwettelijk Hof zich opnieuw over de oplossing moet uitspreken. Als het denkspoor-Verlinden wordt gevolgd, blijft het zo dat minderjarigen een vrije keuze krijgen om Europees te gaan stemmen, terwijl voor meerderjarigen een opkomstplicht geldt. ‘Als zo’n onderscheid objectief te verantwoorden valt, kan het de grondwettelijke toets overleven’, zegt de Antwerpse grondwetsspecialist Patricia Popelier. ‘Een verantwoord onderscheid kan perfect zijn dat minderjarigen ook op andere gebieden nog niet alle rechten en vooral plichten hebben, terwijl dat voor meerderjarigen wel het geval is.’


DS, 25-10-2023 (Christof Vanschoubroek)