Op bisschoppensynode wordt kerkgeschiedenis geschreven, ondanks onduidelijkheid


De bisschoppensynode over de toekomst van de katholieke kerk is halverwege. Welke kant het uitgaat is nog onduidelijk, ook al omdat het Vaticaan spaarzaam is met informatie.


Paolo Ruffini is dezer dagen niet de meest benijdenswaardige persoon in het Vaticaan. Hij is voorzitter van het communicatieteam van de bisschoppensynode die op dit moment in het Vaticaan wordt gehouden. Van Ruffini wordt verwacht dat hij journalisten bijpraat over wat zich allemaal afspeelt op misschien wel de belangrijkste vergadering van de katholieke kerk sinds het Tweede Vaticaans Concilie (1962-65).

Het probleem is dat Ruffini niet veel kan zeggen vanwege een soort van mediastop die paus Franciscus heeft ingelast. Tijdens de openingsmis op 4 oktober zei hij dat luisteren ‘prioriteit nummer 1’ is tijdens deze synode en om dit voor elkaar te krijgen vroeg hij de deelnemers af te zien van al te veel publiciteit. Anders gezegd: geef vooral geen inhoudelijke interviews.

Al eerder had de paus benadrukt dat er tijdens de synode alle ruimte moet zijn voor de Heilige Geest – dé hoofdrolspeler - en niet voor pers en publiek. “Dit is geen televisieprogramma waar we over alles kunnen praten”, zei de paus begin september tegen journalisten tijdens zijn terugvlucht naar Rome vanuit Mongolië.


Gissen

Een totale ‘black out’ is het nou ook weer niet geworden. De openingsmis werd zoals gebruikelijk door het Vaticaan uitgezonden. Ook worden af en toe inleidingen gestreamd van de plenaire bijeenkomsten die plaatsvinden in de grote audiëntiezaal van het Vaticaan. Maar naar wat zich voor de rest afspeelt tussen de 365 deelnemers is het eigenlijk gissen.

Het is de taak van Paolo Ruffini en zijn team om journalisten wel informatie te geven over de beraadslagingen, maar tegelijkertijd niet te veel prijs te geven. Zoals afgelopen maandag als Ruffini tijdens een briefing weer als het eerste het woord krijgt. Hij vertelt dat er bij de negende plenaire bijeenkomst van deze assemblee 343 deelnemers aanwezig waren. Dat de paus er ook was, maar dat die tijdens de pauze wegging en dat een aantal aanwezigen juist die dag de verjaardag van hun bisschopswijding vieren. Waarvan akte.

Ruffini vertelt dat er die ochtend is gesproken over module B2 van het werkdocument dat als thema heeft Medeverantwoordelijkheid voor de zending. Hij geeft het woord aan een collega-woordvoeder. Zij somt onderwerpen op waar die ochtend zoal over is gesproken: synodaliteit en de noodzaak om daar verder onderzoek naar te doen, oecumene en de interreligieuze dialoog. Ook de rol van de vrouw in de kerk kwam aan de orde. “Dit is niet het einde, we krijgen nog meer presentaties. We zijn nog steeds bezig met onderscheiden”, aldus de woordvoerder.

Daar moesten de aanwezige journalisten en in bredere zin de geïnteresseerde katholieken het mee doen. Namen en rugnummers werden niet gegeven.


Onbeveiligde link

Vorige week ontplofte er nog een klein publicitair bommetje in het Vaticaan. De Amerikaanse website The Pillar zei toegang te hebben gekregen tot een onbeveiligde server met daarop allerlei ‘vertrouwelijke’ gespreksverslagen van de verschillende werkgroepen, waarbinnen in klein verband over allerlei thema’s wordt doorgepraat.

Veel kwam er trouwens niet naar buiten. The Pillar kwam tegemoet aan een verzoek van paus Franciscus om ‘een zekere terughoudendheid’ in de berichtgeving over de synode te betrachten en hield zich in. De site moest wel toegeven dat wat ze lazen niet zoveel verschilde van wat Paolo Ruffini en zijn collega’s in hun briefings naar buiten brachten.

Los van deze kortstondige opwinding over dit datalek, lijkt de sfeer tijdens deze synode goed en lijkt het merendeel van de deelnemers enthousiast over de vernieuwde opzet waarbij de paus, kardinalen, bisschoppen, gewone gelovigen - en ja ook vrouwen - door elkaar heen zitten aan ronde tafels in de grote audiëntiehal van het Vaticaan. “Toen ik het vooraf allemaal doorlas, leek het me heel complex, maar het gaat heel natuurlijk en het werkt”, vertelde hulpbisschop van Utrecht Ted Hoogenboom aan het Nederlands Dagblad. Hoogenboom vertegenwoordigt de Nederlandse bisschoppenconferentie bij deze synode.


Alles komt aan bod

Andere deelnemers beschreven de vergadering als ‘open’ en ‘gebalanceerd’, zeiden nog maar eens dat iedereen welkom is in de kerk en dat er geen sprake van is dat de paus met deze synode zijn eigen opvattingen aan de kerk wil opleggen. Die laatste angst leeft sterk bij sommige behoudende katholieken.

Verder lijken alle heikele onderwerpen aan bod te komen, zoals verwacht. Van homoseksualiteit tot de wens van veel katholieken om vrouwen meer macht te geven in de kerk en toe te laten tot de gewijde ambten. Daarbij gaat het dan vooral over het diaconaat, de mogelijkheid van vrouwelijke priesters zou nauwelijks ter sprake zijn gekomen. Over vrouwelijke diakens en vrouwelijke priesters zijn de meningen onder de synodedeelnemers verdeeld, maar dat wisten we eigenlijk al.


Er wordt kerkgeschiedenis geschreven

Ondertussen kan niemand ontkennen dat er dezer dagen in het Vaticaan kerkgeschiedenis wordt geschreven. Afgelopen vrijdag mocht voor het eerst een vrouw een assemblee van de bisschoppensynode voorzitten. De gelukkige was de 74-jarige Mexicaanse religieuze Maria de los Dolores Valencia Gomez. Zij vond het “een geschenk en een genade” om met paus Franciscus aan de ‘hoofdtafel’ te zitten in de synodehal. Volgens haar was het ook een teken van dingen die eraan zitten te komen in de kerk. “Ik heb het gevoel dat dit een geleidelijk proces is”, zei Gomez. “Beetje bij beetje zullen we veranderingen zien.”

Ook nieuw is dat dat een vrouw meeschrijft aan de slottekst van de bisschoppensynode. Het gaat om de Ierse religieuze Patricia Murray. Zij werd overigens niet gekozen door de andere synodedeelnemers gekozen, maar persoonlijk door de paus benoemd. Soms loopt een paus op de troepen vooruit.

Die slottekst moet er eind volgende week zijn en dan gaan de synodedeelnemers erover stemmen. Hoeveel de buitenwereld precies meekrijgt van dit proces, blijft de vraag. De Amerikaanse jezuïet Thomas Reese is sceptisch: ‘Uiteindelijk zal de synode misschien een heerlijke maaltijd serveren, maar niemand zal weten hoe ze die bereid hebben. Niemand zal leren koken.”


Blog Trouw, 18-10-2023 (Stijn Fens)