Megasubsidies voor fossiele brandstoffen


Fossiele brandstoffen worden wereldwijd massaal gesubsidieerd. Het IMF sloeg aan het rekenen en kwam uit op een totaal subsidiebedrag van 7.000 miljard dollar.


Op kerosine, de brandstof waarmee vliegtuigen worden aangedreven, worden geen accijnzen geheven. België heeft de btw op gas permanent verlaagd. Diesel voor de professionele markt geniet een lagere accijns. Tankkaarten voor bedrijfswagens zijn fiscaal voordelig.

Het is maar een greep uit de vele manieren waarop fossiele brandstoffen door de fiscus met fluwelen handschoenen worden aangepakt. Maar België is niet het enige land waar dit gebeurt. Wereldwijd zou de verbranding van fossiele brandstoffen de fiscus zo’n 7.000 miljard dollar meer moeten opbrengen dan nu het geval is, zo heeft het IMF berekend. Dat is 7,1 procent van het wereldwijde bbp.

Van dat bedrag wordt 18 procent toegekend in de vorm van expliciete subsidies: rechtstreekse financiële tussenkomsten in de verkoopprijs. In 2020 waren die expliciete subsidies nog goed voor 500 miljard dollar, vorig jaar ging het om 1.300 miljard. Daarbij zitten wel ook de overheidstussenkomsten om de effecten van de hoge energieprijs te compenseren. Denk aan de ‘basispakketten’ die de Belgische overheid afgelopen winter betaalde aan energieconsumenten. Daarvan wordt verwacht dat ze weer zullen dalen.


Minder dan Nederland, meer dan Denemarken

Het IMF heeft voor 170 afzonderlijke landen berekeningen uitgevoerd. Dus ook voor België. De expliciete subsidies (rechtstreekse tussenkomsten in de verkoopprijs) betreffen vooral de gasmarkt. Vorig jaar ging het om 4,1 miljard dollar (3,8 miljard euro). Impliciete subsidies (onder meer verlaagde belastingen, maar ook niet in rekening gebrachte klimaat- en vervuilingskosten) zijn vooral bij diesel aan de orde: 4,6 miljard euro. De impliciete subsidies komen in totaal uit op 8,9 miljard euro. Minder dan Nederland (13,9 miljard euro), maar meer dan Denemarken (2,2 miljard).

Voor Duitsland heeft het IMF ook doorgerekend wat het effect van een optimale hervorming van de brandstofprijzen zou zijn. Als alle fossiele brandstoffen tegen ‘efficiënte’ prijzen worden verkocht, zou dat 12 miljard dollar kosten, maar 18 miljard dollar aan milieubaten opleveren. Er zouden 20 procent minder overlijdens door luchtvervuiling zijn, en 15 procent minder broeikasgassen.


‘Efficiënte’ prijs

Het IMF beschouwt ook de niet in rekening gebrachte kosten voor klimaatopwarming, verkeerscongestie en luchtvervuiling als subsidies. Het gaat om het verschil tussen wat benzine aan de pomp kost, en wat benzine zou moeten kosten om het verbruik ervan voldoende af te remmen om de opwarming tot 1,5 graad te beperken. Die laatste prijs wordt de ‘efficiënte’ prijs genoemd. Vorig jaar werd 80 procent van alle steenkool verkocht tegen een prijs die minder dan de helft van de efficiënte prijs bedroeg.

Deze impliciete subsidies zullen nog stijgen, verwacht het IMF. Dat komt doordat vooral in niet-westerse landen het gebruik van fossiele brandstoffen nog toeneemt. In die landen is de impact op klimaatopwarming en luchtvervuiling groter. Verwacht wordt dat het totale subsidiebedrag tegen 2030 meer dan 8 procent van het wereldwijde bbp zal bedragen.

Als alle brandstoffen tegen efficiënte prijzen verkocht zouden worden, bijvoorbeeld door een wereldwijde koolstoftaks in te voeren, zou dat een enorm bedrag opleveren: 4.400 miljard dollar of 3,6 procent van het wereldwijde bbp. Autorijden, vliegen en verwarmen zouden daardoor veel duurder worden. Maar als de opbrengst wordt gebruikt om bijvoorbeeld lasten op arbeid te verlagen, kan het effect per saldo neutraal zijn. In dat geval zou wel de CO-uitstoot met 43 procent dalen in de komende 7 jaar. Ook zouden dan 1,6 miljoen vroegtijdige sterfgevallen door luchtvervuiling vermeden kunnen worden. ‘Zelfs als je de klimaatvoordelen niet in rekening brengt, is een hervorming van de brandstofprijzen gunstig wegens de schonere lucht en het wegwerken van prijsverstoringen.’

De meest extreme voorbeelden van het subsidiëren van fossiele brandstoffen zijn te vinden in landen als Saudi-Arabië en Iran. Omdat die landen veel olie produceren, kosten benzine en diesel er aan de pomp heel weinig, vaak zelfs nog minder dan het kost om de olie op te pompen, te raffineren en te transporteren. In Europese landen als Duitsland, Frankrijk en Italië ligt de prijs van een liter benzine dicht bij de efficiënte prijs, en soms er zelfs licht boven.

Maar voor steenkool en gas halen ook de Europese landen de efficiënte prijs niet. De grootste subsidies worden evenwel in niet-westerse landen toegekend. Indonesië, Turkije en China zouden de prijs voor steenkool of gas moeten verveelvoudigen om tot een efficiënte prijs te komen.

Europa is nog een relatief goede leerling, stelt het IMF vast. De EU is goed voor 310 miljard van het totale bedrag. Dat is minder dan India of Rusland. De VS komen uit op 760 miljard. Verreweg de grootste subsidie-verstrekker is China, met 2.200 miljard dollar.


DS, 25-08-2023 (Ruben Mooijman)