Ouders met een migratieachtergrond leggen de lat voor hun kinderen vaak hoger dan Vlaamse ouders


We moeten ophouden de oorzaak de dalende onderwijskwaliteit bij de thuistaal te leggen, schrijft Julia Steenwegen.


Door de dramatische uitslagen van de Pirls-testen over leesvaardigheid is er oproer in onderwijsland. Wouter Duyck maakte de verontrustende vergelijking met een zinkend schip (DS 16 mei). Maar ook op de Titanic kwam hoogmoed voor de val. Nog voor de dag voorbij was, regende het weer uitspraken vol deficit-denken – beklemtonen wat leerlingen niet hebben en niet kunnen. We konden de klok gelijkzetten met minister van Onderwijs Ben Weyts (N-VA) die hamerde op het gevaar van een andere thuistaal.

Bij elke nieuwe meting die aantoont dat het niveau van het Vlaamse onderwijs achteruitgaat, zie je het gebeuren: er wordt gewezen op de thuissituatie van leerlingen. Van impliciet tot expliciet, al heel gauw gaat het weer over de ‘thuistaal’. Dat ‘deficit-denken’ is een discours dat altijd teruggaat op hetzelfde principe: als kinderen het niet goed doen in het onderwijs, ligt dat aan henzelf of, bij uitbreiding, aan hun thuissituatie of thuiscultuur. Die deficits, of de gaten in hun kennis, zijn volgens dat discours inherent aanwezig bij bepaalde groepen leerlingen – namelijk leerlingen met een migratieachtergrond – en zijn de oorzaak van hun ondermaatse prestaties.

Het is zeker waar dat er uitdagingen verbonden zijn aan de diversiteit aan taal en cultuur in de klas. Leerkrachten geven ook aan dat ze zich niet goed voorbereid voelen om voor superdiverse klassen te staan. En onderzoek toont aan dat leerkrachten vaak lagere verwachtingen hebben van leerlingen met een migratieachtergrond dan van de andere leerlingen. Zoals onderwijswetenschapper Tim Surma het ook aankaartte in De afspraak op Canvas, zijn net hoge verwachtingen bij leerkrachten noodzakelijk als we de prestaties van de leerlingen willen opkrikken. Hoge verwachtingen bij leerkrachten vertalen zich naar betere resultaten bij leerlingen.


Weekendscholen

Maar dat betekent dan wel dat we hoge verwachtingen voor alle kin*deren moeten hebben, niet gelimiteerd door het denken in deficits. Om dat te realiseren moeten we kijken naar de rijkdom aan kennis die leerlingen wél van thuis uit meekrijgen, ook wel de ‘funds of knowledge’ genoemd. Uit onderzoek blijkt dat als leerkrachten gebruikmaken van die ‘funds of knowledge’, leerlingen gemotiveerder zijn om mee te werken. Leerkrachten krijgen dan op hun beurt hogere verwachtingen voor hun leerlingen.

In die simplistische verwijzing naar de ‘thuistaal’ schuilt nog een valse tegenstelling. Er wordt benadrukt hoe belangrijk het is dat het onderwijs focust op kennis en leren, maar tegelijk kijkt men zorgelijk, zo niet beschuldigend, naar de thuiscultuur.

Maar die nadruk op kennis en leren leeft ook sterk bij veel anderstalige gezinnen. In gezinnen met een migratieachtergrond is de motivatie om goed te presteren op school bijzonder hoog, vaak hoger dan bij Vlaamse gezinnen. Dat blijkt uit Pisa-onderzoek. Ouders met een migratieachtergrond geven in vraaggesprekken bovendien aan dat ook zij zich vaak zorgen maken omdat de lat in het Vlaams onderwijs niet hoog genoeg ligt. Die motivatie om het goed te doen drijft veel gemeenschappen ertoe om in het weekend zelf onderwijs te organiseren. In die weekendscholen staat kennis vaak centraal. Er wordt lesgegeven in de thuistaal, maar er wordt ook huiswerkbegeleiding georganiseerd, er wordt wiskunde gegeven en er is aandacht voor Nederlandse bijles.


Nobel streven

Ander onderzoek laat zien dat islamitische scholen erin slagen om de prestaties van hun leerlingen, ongeacht hun sociaaleconomische achtergrond, in een korte tijd de hoogte in krijgen. Het verschil? Hoge verwachtingen van elke leerling en een klemtoon op kennis. Zoals een leerling het in een vraaggesprek verwoordde: ‘In de weekendschool blijven de leerkrachten het uitleggen, opnieuw en opnieuw. De juf in de Vlaamse school wordt gewoon boos.’

Minister Weyts is gemotiveerd om het Vlaamse onderwijs beter te maken, met betere resultaten voor iedere leerling. Dat is een nobel streven, maar om dat te realiseren zullen we af moeten van dat denken in deficits. In plaats van voortdurend te verzuchten dat thuistaal het probleem is, zouden we beter eens gaan kijken bij scholen van minderheden om te zien wat het effect kan zijn van hoge verwachtingen.

‘Zelfs Bulgarije doet het beter’, verzuchtte Wouter Duyck. Misschien is een educatieve uitstap naar de Bulgaarse weekendschool een goed begin.


DS, 20-05-2023 (Julia Steenwegen)