We leren alvast een beetje te klimmen

Ilja Leonard Pfeijffer


Men zegt wel dat deze pandemie en alle ingrijpende maatregelen die we nemen om haar onder controle te krijgen de generale repetitie zijn voor onze eigenlijke opdracht: het redden van onze planeet.

Eén belangrijke les heeft het virus ons inmiddels al geleerd: als de urgentie wordt gevoeld, is er veel mogelijk. Jarenlang hebben we te horen gekregen dat allerlei maatregelen die noodzakelijk zouden zijn om de klimaatverandering te stoppen of althans te vertragen onmogelijk, onhaalbaar en onrealistisch zouden zijn. We kunnen uiteraard onmogelijk het vliegverkeer stilleggen, zeiden ze. Het is vanzelfsprekend niet realistisch om woon-werkverkeer in te perken door mensen massaal thuis te laten werken, beweerden ze. We kunnen natuurlijk niet de hele economie laten instorten, zeiden ze. Dat kunnen ze nu dus niet meer zeggen. Het komt allemaal met een prijs, dat ondervinden we thans aan den lijve, maar het kan wel. Als iemand mij dwingt tot optimisme en van mij eist dat ik één positief gevolg van deze ervaring met de pandemie aanmerk, dan noem ik dit inzicht.

Toch zijn er drie overwegingen die mijn optimisme temperen. Ten eerste is de reductie van de koolstofdioxide-uitstoot ten gevolge van de lockdown tijdelijk. Onze oude, vertrouwde fabrieken, snelwegen en luchthavens liggen vol ongeduld te wachten tot het virus weg is. En de verleiding zal groot zijn om er straks wanneer het weer kan met een forse injectie van de economie nog eens lekker flink bovenop te gaan vervuilen.

Ten tweede is er om de klimaatverandering te stuiten heel erg veel meer nodig dan wat we nu doen voor het virus. Terwijl iedereen verzucht dat deze maatregelen niet vol te houden zijn, zijn er alleen al om de klimaatdoelen van Parijs te halen voor langere tijd heel veel meer maatregelen nodig.

Maar de belangrijkste zorg is dat het onontbeerlijke gevoel van urgentie ontbreekt. Een virus is onzichtbaar, maar concreet genoeg om eng te zijn. Er sterven mensen in onze omgeving. De angst maakt ons bereid tot actie. Maar de klimaatverandering is traag en abstract. Als we ons informeren, begrijpen we wel dat de effecten op lange termijn onomkeerbaar en rampzalig zijn, maar we voelen het niet. De evolutie en onze avonturen in de oertijd hebben ons uitgerust met instincten die op scherp staan om onmiddellijke dreigingen te onderkennen, maar onze hersenstam is niet getraind om te schrikken van onafwendbaar gevaar dat zich schuilhoudt in de toekomst.

We zijn op een stoel geklommen uit angst voor een muis, terwijl we niet zien dat een vloedgolf ons hele huis onder water zal zetten en dat we, wanneer het zover is, niet eens veilig zullen zijn als we klauterend ons dak weten te bereiken. Maar in ieder geval leren we nu alvast een beetje te klimmen.

Ilja Leonard Pfeijffer, schrijver


Blog DS, 26-02-2021