Zwanger worden is geen wiskunde


Wat is het verschil tussen 12 en 18 weken zwangerschap, en waarom beseffen vrouwen soms pas na maanden dat ze zwanger zijn? Het debat over de uitbreiding van de abortuswet, die morgen in de Kamercommissie Justitie besproken wordt, blijft vragen oproepen.


1. Hoeveel abortussen worden er jaarlijks uitgevoerd in ons land?

Het laatste officiële cijfer dateert van 2011: toen vonden er 19.578 zwangerschapsafbrekingen plaats. Insiders vertellen dat dit cijfer over de jaren heen redelijk stabiel blijft, het daalt hooguit een beetje. Nog eens 450 à 500 vrouwen, of een kleine minderheid, reist jaarlijks naar Nederland voor een abortus. Daar kan dat tot 20 weken na de bevruchting, bij ons tot 12 weken.


2. Waarom hebben we geen recente cijfers?

Omdat de evaluatiecommissie jarenlang niet ingevuld raakte. Vorig jaar is het dan toch gelukt: de nieuwe commissie kwam in december 2018 voor het eerst bijeen en zal begin volgend jaar een nieuw verslag uitbrengen, dat zicht biedt op de cijfers van 2012 tot en met 2017.


3. Hoe kan het dat je pas na 12 weken weet dat je een abortus wil?

Er zijn toch tekenen die al vroeger aantonen dat je in verwachting bent, zoals het uitblijven van maandstonden? Helaas is de werkelijkheid niet zo simpel. Zwanger worden is geen wiskunde. Veel jonge vrouwen hebben een onregelmatige cyclus. Het gebruik van antibiotica kan de werking van de anticonceptie verstoren of tenietdoen. Hormonale stoornissen kunnen ertoe leiden dat de maandelijkse bloeding uitblijft. Je kunt dan denken dat je ‘een paar dagen over tijd’ bent, terwijl je misschien al 16 weken ver bent: schrikken!


4. Waarom daalt het aantal abortussen amper, terwijl er geen taboe meer rust op voorlichting en anticonceptie?

Het zou kunnen dat de kostprijs van de pil voor sommigen toch te hoog ligt. Minister van Volksgezondheid Maggie De Block (Open VLD) heeft net beslist om ze gratis te maken tot 25 jaar – ze was al gratis tot 21 jaar. De gemiddelde leeftijd waarop vrouwen tot een abortus overgaan, is 27 jaar. Vrouwen zijn gemiddeld zowat 35 jaar lang vruchtbaar. In theorie hebben ze dertien keer per jaar kans om zwanger te worden, of 450 à 500 keer in een heel leven. Gemiddeld willen ze een of twee kinderen – al die andere keren moet een zwangerschap dus vermeden worden. Sommige vrouwen verdragen geen hormonale anticonceptie, en dan blijven er niet veel mogelijkheden over. Een koperspiraal is minder zeker, met een condoom ben je afhankelijk van een ander.


5. Waarom lag de grens tot nu op 12 weken, en waarom wil men de wet uitbreiden naar 18 weken?

Wie er niet bij was in de aanloop naar de abortuswet van 1990, is vast vergeten hoe hevig het politieke en maatschappelijke debat was. Koning Boudewijn trad zelfs even af, omdat hij abortus niet met zijn geweten kon verzoenen. Door dat manoeuvre moest hij de wet niet ondertekenen. Pleitbezorgers van een abortuswet wilden abortus volledig legaliseren, maar het kwam uiteindelijk tot het compromis van 12 weken. Bij een vroege zwangerschap is de ingreep nog eenvoudiger, en in veel van de ons omringende landen ligt de grens ook daar. 18 weken is een compromis, waarmee we aansluiten bij Zweden.


6. Zal het ‘abortustoerisme’ naar onze buurlanden dan stoppen?

Wellicht niet helemaal. Volgens de abortuscentra betreffen de meeste ‘late abortussen’ zwangerschappen van 14 tot 16 weken, waardoor de nieuwe wet hieraan tegemoet zou komen. Men zal dan ook betere nazorg kunnen bieden. Een minderheid zal misschien toch nog naar Nederland moeten. Omgekeerd komen er ook vrouwen uit Nederland naar België, omdat er bij ons geen limiet staat op abortus om medische redenen, bijvoorbeeld als het ongeboren kind een afwijking heeft. Mogelijk komen er straks ook vrouwen uit Frankrijk naar België, als abortus bij ons tot 18 weken mogelijk wordt.


7. Wanneer is een foetus levensvatbaar?

Vanaf 24 of 25 weken zwangerschap. In de Verenigde Staten probeert men premature baby’s soms al vanaf 22 weken te redden, met wisselende uitkomsten. Een studie wees uit dat 5 procent van die premature baby’s door intensieve zorgen overleeft zonder ernstige gezondheidsproblemen. De rest overleed of ondervond zware gevolgen. Tegenstanders van de uitbreiding van de abortuswet wijzen erop dat de grens van de levensvatbaarheid misschien nog verder naar beneden zal gaan.


8. Is een foetus van 18 weken al meer ‘een klein levend wezentje’ dan op 12 weken?

Politica Els Van Hoof (CD&V) zei in een recent parlementair debat dat een foetus van 18 weken ‘al haar, vingers, tenen en een kloppend hart’ heeft. Theo Francken (N-VA) had het op Twitter over ‘een klein levend wezentje’. Is dat relevant voor het debat en is een foetus van 10 weken dan geen levend wezen? Navraag bij neonatoloog Gunnar Naulaers (KU Leuven) leert dat het hart al begint te kloppen tussen 7 en 9 weken, en dat het haar pas zichtbaar is vanaf 20 weken. Tussen 12 en 18 weken gaat een foetus wel erg groeien, waardoor hij meer op een baby lijkt.


9. Waarom is er zoveel tegenstand?

‘Over die 18 weken is niet genoeg gedebatteerd’, zegt Van Hoof. ‘In de hoorzittingen van 2018 hebben we het daar niet over gehad. De ingreep is complexer: waar zal die worden uitgevoerd? Zijn dokters voorbereid? En welke neveneffecten zal de uitbreiding hebben? Zal men onder het mom van “voltooid gezin” ook aan sekse-selectie kunnen doen?’ In Nederland is het verboden om bij het resultaat van een Nip-test ook het geslacht van de baby mee te geven. Bij ons kun je daar wel voor kiezen. Deze test wordt uitgevoerd rond 12 weken zwangerschap.

Via een publicatie in De Morgen en La Libre Belgique maakten 750 artsen en zorgverleners gisteren bekend dat ze zich kanten tegen de uitbreiding van de abortuswet.

Correctie: Een koperspiraal is betrouwbaarder dan de anticonceptiepil, omdat die laatste vergeten kan worden. In vergelijking met het condoom en de kalendermethode biedt een koperspiraal een veel grotere zekerheid. Het hormonaal spiraal is het meest betrouwbaar.


DS, 27-11-2019 (Veerle Beel)