Roepen dat je gelijk hebt, stopt de opwarming niet


Ja, de aarde warmt op, daar twijfelt Ruben Mersch niet aan. Hoe overtuig je ontkenners daarvan? Alvast niet door naar hen te roepen. Zoek goede argumenten, en luister naar die van hen.


Wat ik hoopte dat niet zou gebeuren, is toch gebeurd. De geest is uit de fles: ook het klimaatdebat is een stammenstrijd geworden. De ontkenners vinden de klimaatactivisten alarmistische doemdenkers, de activisten vragen zich af waarom die domme ontkenners de noodkreet van al die wetenschappers negeren.

Als we deze stammenstrijd onverdroten voortzetten weet ik wat ons te wachten staat. We zullen veel energie verspillen aan gekrakeel over wie er gelijk heeft en wie niet, over wie de goeden zijn en wie de slechten. Het zal verwijten regenen, alle fouten van de tegenstander worden enthousiast in kaart gebracht en toetsenbordtijgers draaien overuren. Maar ik weet ook wat niet zal gebeuren. In zo’n toxisch, tribaal debatklimaat is de kans dat er echt beleid gevoerd kan worden klein. De hakken worden in het zand gezet en elke maatregel van de andere stam wordt geblokkeerd. Bereid je maar voor op veel geblaat en erg weinig wol.

Voor de duidelijkheid: ik twijfel niet aan de wetenschappelijke consensus. Ja, de aarde warmt op en ja, de menselijke C02-uitstoot is de hoofddader. Beste stamgenoten: jullie hebben gelijk. Maar de vraag is hoe je dat gelijk omzet in beleid. In een democratie is het erg ongepast om je tegenstanders af te knallen of op te sluiten om het door jou gewenste beleid erdoor te krijgen. En dus zullen we toch moeten proberen hen te overtuigen. Dat zal alleen lukken als we die polarisatiegeest terug in de fles krijgen. Hoe doe je dat?

Misschien kunnen we beginnen met het besef dat gelijk hebben nog niet betekent dat je er ook iets van begrijpt. Ook klimaatgelovers baseren hun standpunt niet altijd op een grondige lezing van alle relevante wetenschappelijke literatuur. Plastic soep, fijn stof, CO2, het werd in het debat de afgelopen weken vlotjes door elkaar gehusseld. Voor je je tegenstander als dom en onwetend wegzet, is het dus geen slecht idee om eerst even in eigen boezem te kijken.


Verbod op steak met frieten

Kun jij uitleggen waarom we er zo zeker van mogen zijn dat de aarde door toedoen van de mens opwarmt? Als je op die vraag nee moet antwoorden, dan is er een eenvoudige oplossing: studeren. Er zijn stapels vlot geschreven boeken die je de basisbeginselen van de klimaatwetenschap kunnen bijbrengen. Na dat leeswerk weet je niet alleen dat je gelijk hebt, maar ook waarom. En, nog beter, je kunt als je in discussie gaat met een ontkenner hem ook proberen te overtuigen met degelijke argumenten.

Hoewel we van dat laatste niet al te veel mogen verwachten. Uit onderzoek blijkt dat meer kennis niet noodzakelijk leidt tot een omarming van de wetenschappelijke consensus. Zodra een discussie gepolariseerd geraakt is, verliezen rationele argumenten jammer genoeg hun overtuigingskracht. In een stammenstrijd zijn het de onderbuiken die regeren en die overtuig je niet met alleen ratio. Bij de ontkenners bestaat die onderbuik voornamelijk uit angst. Angst dat we door de klimaatmaatregelen onze welvaart de nek om zullen draaien, angst voor een bemoeizieke overheid die hun steak met frieten zal verbieden. Angsten die trouwens echt niet zo irrationeel zijn. Je zult de ontkenners alleen kunnen overtuigen door er rekening mee te houden.


Patriottisme

Ook als je je argumentatie opbouwt kun je het best eens nadenken over wat je tegenstander belangrijk vindt. Roepen dat door de opwarming de ijsberen uitsterven heeft weinig zin als het lot van die beesten je tegenstander geen zier kan schelen. Je moet argumenten verzinnen die de ander wel overtuigend vind. Dat deed Alex Bozmoski, een van de zeldzame Amerikaanse Republikeinen die wel geloven in klimaatopwarming. Hij kon een aantal Republikeinse senatoren overtuigen om een wetsvoorstel te steunen dat de klimaatopwarming wilde inperken. Dat deed hij niet door doemscenario’s te schetsen over de toekomst van onze planeet, maar wel door de nadruk te leggen op patriottisme: fossiele brandstoffen maken Amerika afhankelijk van andere landen, terwijl hernieuwbare energie helemaal op Amerikaanse bodem geproduceerd kan worden.

Je kunt dit truken van de foor vinden. Waarom zouden we zo strategisch communiceren als de waarheid zo overduidelijk is? Maar de vraag is wat we willen bereiken: de stammenstrijd winnen of resultaten boeken?


DS, 31-01-2019 (Ruben Mersch)