Geloof niet alles wat u leest over alcohol


Dat elk glas alcohol schadelijk zou zijn, is volgens Luc Bonneux nepnieuws. Er is geen enkele wetenschappelijke grond om zoiets te beweren.


Een artikel in het medisch tijdschrift The Lancet dat onlangs verscheen, bracht volgens de media schokkend nieuws over de gezondheidsgevaren van alcohol. Deze krant titelde: ‘De mythe doorprikt. Élk glas alcohol schaadt uw gezondheid’ (DS 14 april). De enige mythe die doorgeprikt werd, is dat nieuwsmedia een betrouw*bare bron zijn voor gezondheidsnieuws. De journalist heeft het artikel zelf niet gelezen, begrijpt het niet of is niet goed in Engels. Vermoedelijk werd hij mee op het verkeerde been gezet door de losgeslagen berichtgeving uit een medische faculteit, het Rotterdamse Erasmus MC.


Clickbait

De conclusie van het artikel uit The Lancet is nochtans helder en geeft de bevindingen correct weer. Ik vertaal: ‘Bij huidige drinkers van alcohol in landen met een hoog inkomen, is de drempel voor het laagste sterfterisico ongeveer 100 gram per week (10 eenheden).’ Die ‘ongeveer’ kan ik vergeven. Er is geen toegenomen sterfterisico tot 150 gram per week. Trudy Voortman, een Rotterdamse voedingswetenschapper die deelnam aan de studie, beweert: ‘Wij zien nu duidelijk dat elk glas alcohol schadelijk is. Het idee dat een glaasje wijn zou helpen tegen hart- en vaatziekten is dus onzin.’

Als een medisch student zoiets zou vertellen op basis van het artikel, mag hij in september terugkomen. Er is in deze studie niemand die niet drinkt, Voortman kan er geen *enkele uitspraak over doen. Over sterfte door hart- en vaatziekten staat het tegendeel in het artikel (alcohol beschermt bij niet te hoge, maar ook niet lage dosis alcohol). Alcohol beschermt zelfs fors tegen sterfte door hartinfarcten. Maar het is inderdaad zo dat die sterfte steeds lager wordt, zodat ook het beschermende effect van alcohol steeds lager wordt. Dat is de enige reden dat de aangeraden eenheden alcohol dalen: we leven alsmaar langer en alsmaar gezonder, waardoor het beschermende effect van alcohol kleiner wordt. Omdat sterfte door hartinfarcten in het verleden vooral mannen trof, worden ook de man-vrouwverschillen steeds kleiner.

De recente ophef over alcohol levert clickbait op, maar heeft geen wetenschappelijke grond. Het artikel in The Lancet bevestigt dit: het levert alleen meer statistische kracht door grotere aantallen. Geheelonthouders uit de analyse weglaten, verheldert, omdat het nu uitsluitend over drinkers uit welvarende landen gaat. Maar daardoor kun je geen enkele uitspraak doen over niet drinken. Had het artikel ook geheelonthouders meegenomen in de analyse, dan had het onvermijdelijk getoond wat alle bestaande studies tonen: mensen die naar eigen zeggen geen alcohol drinken, leven korter. De basis van vergelijking in het artikel van The Lancet zijn drinkers die weinig drinken: minder dan drie eenheden per week.


Toeval

Een beetje alcohol is goed voor het ene en slecht voor het andere: je kijkt dus het best naar alle doodsoorzaken. Die totale sterfte toont geen statistisch zinvolle toename tot 15 eenheden (150 gram) per week. Volgens deze krant berekenden Voortman en haar collega’s dat iemand van veertig jaar die tien tot twintig glazen per week drinkt, zes maanden minder lang leeft dan wie niet drinkt. Ze vergaten de statistische betrouwbaarheid te berekenen: toeval kan nog steeds een te grote rol spelen. Voedingswetenschapper Voortman beweert: ‘Daarboven (meer dan tien eenheden per week) wordt het pas echt gevaarlijk en begint de levensverwachting drastisch te dalen.’ Zes maanden verschil in levensverwachting is ook het verschil tussen de levensverwachting in 2012 en 2015 in België.

Er stond weinig nieuws in deze The Lancet-studie. Mensen die naar eigen zeggen matig drinken, tot vijftien eenheden per week, hebben geen kortere levens*verwachting, toch niet volgens de resultaten van deze studie. In oudere studies was dit 21 eenheden per week voor mannen. Vroeger mocht het dus wat meer zijn. Dat is omdat de levensverwachting drastisch is toegenomen, vooral door dalende sterfte aan hartinfarcten.

De studie doet geen uitspraak over de baten van niet drinken: die werden niet geanalyseerd. Het nepnieuws dat over deze studie werd verkocht, zegt helaas veel over de manier van communiceren van voedingswetenschap. Om het hoofd boven water te houden, moeten jonge wetenschappers van iedere scheet een orkaan maken. Als u een artikel over gezonde voeding of over alcohol ziet: lees ook eens het oorspronkelijke onderzoek.


DS, 17-05-2018 (Luc Bonneux)