Het cliché klopt ook in ons land: laagopgeleide kiezers stemmen vaker tegen hun eigen belangen. Al is België de Verenigde Staten niet.

Weinig kiezers herkennen zich volledig in een bepaald partijprogramma. Dat blijkt uit het doctoraal proefschrift van Christophe Lesschaeve (UA). Hij deed surveyonderzoek op basis van de Stemtest van De Standaard voor de verkiezingen van 2014. Lesschaeve vergeleek de antwoorden van verschillende kiezersprofielen met die van de partijen zelf. Zelfs de beste match levert door de bank genomen slechts een overlap van 68 procent op.

Dit kan verklaard worden omdat veel partijen een duidelijker links of rechts profiel hebben dan hun kiezers. Zelfs kiezers die zichzelf als extreemlinks beschouwden, bleken tot 33 procent kans te hebben om toch een rechts standpunt in de Stemtest te delen. Naargelang het thema laveren nogal wat burgers vlot tussen links en rechts, partijen komen doorgaans liever met een ideologisch rechtlijnig programma voor de dag.

Het maakt een ‘perfecte match’ moeilijk. Zo worstelt de SP.A al langer met het feit dat een deel van haar achterban economisch links denkt, maar op het vlak van veiligheid en migratie een veel rechtsere politiek verwacht. Dat heeft SP.A-kiezers richting Vlaams Belang gedreven, zelfs al was het economisch programma daar minder ontwikkeld.

Vergeten kiezers?

Ongeveer vier op de tien kiezers stemmen uiteindelijk voor die partij waar ze het meest – zelfs al is het misschien niet bijster veel – mee gemeen hebben. Toch merkt Lesschaeve een beperkt maar volgens hem significant verschil op naargelang van het opleidingsniveau. Laagopgeleiden (met hoogstens een diploma lager secundair onderwijs) herkennen zich volgens hem minder in het programma van hun keuze dan hoogopgeleiden (die voortgezette studies genoten).

Dat is niet zozeer omdat ze ‘vergeten’ worden in die programma’s, een kritiek die bijvoorbeeld te horen valt in de Verenigde Staten. De lagere opkomst van minder geprivilegieerde kiezers en het belang van private giften leiden ertoe dat de enige twee partijen die er in de VS toe doen een sterk elitaire bias hebben. Het contrast met het Belgische systeem is groot. De stemplicht, de strikte partijfinanciering en een diverser partijlandschap maken dat laaggeschoolden hier beter bediend worden. Daardoor kan het bijvoorbeeld dat zowel de SP.A als Vlaams naar hun stem hengelt.

Keuzestress

De keerzijde van het Belgische menu blijkt keuzestress te zijn, vooral bij de lageropgeleiden. Ze laten meer spanning toe tussen hun eigen standpunten en die van hun gekozen partij, zelfs wanneer het om thema’s gaat die ze belangrijk vinden.
Opvallend, de electorale campagne maakte het probleem in 2014 groter. Meer hoogopgeleiden belandden na de campagne toch bij de ‘juiste’ partij, bij laagopgeleiden zien we net het omgekeerde. Maar liefst 27 procent van de hoogopgeleiden wisselde nog van partij gedurende de campagne, tegenover 17 procent van de laagopgeleide kiezers.

Bron: DS, 13/04/2017. (http://www.standaard.be/cnt/dmf20170412_02831494)

Eigen mening: Ik sluit me aan bij het feit dat vele kiezers zich niet volledig kunnen aansluiten bij een bepaald kiezersprogramma. Ik vind het wel vreemd dat deze cijfers enkel gebaseerd zijn op een stemtest. Ik denk persoonlijk dat een stemtest nooit volledig representatief is. Ik heb bijvoorbeeld zelf een paar jaar geleden een stemtest ingevuld. In deze stemtest kwamen heel veel algemene stellingen voor waar je niet juist kon uithalen wat de inhoud juist was. Ik denk dat dit het geval is bij meerdere stemtesten. Ik ben er dan ook van overtuigd dat je de politiek altijd moet volgen om je partij voor wie je kiest te vinden, en niet vlak voor de verkiezingen pas beginnen twijfelen wanneer je "keuzestress" krijgt. Tuurlijk kan je mening nog veranderen, maar ik denk dat je er steeds rekening mee moet houden dat er een campagne gedreven wordt. Ik ben zelf nog niet moeten gaan stemmen, maar als ik moet gaan stemmen, zou ik me nooit volledig baseren op een stemtest.