Met meer aandacht voor vroege opsporing en bestrijding van kanker is een wereld te winnen. Veel vaker dan het publiek beseft, ontstaat kanker namelijk spontaan, door bijvoorbeeld een ongelukkige uitglijer bij de celdeling. Liefst tweederde van alle dna-mutaties die in tumoren worden aangetroffen moeten op die manier zijn ontstaan.

Dat althans stellen oncologen Bert Vogelstein en Cristian Tomasetti van de Johns Hopkins Universiteit in Baltimore in een nieuwe berekening in Science. Een rekensom, die al op voorhand omstreden is: toen Tomasetti en Vogelstein twee jaar geleden iets soortgelijks beweerden, viel de halve wereld over hen heen omdat ze kanker zouden bagatelliseren tot een ziekte waaraan je meestal niets kunt doen.

In Science komen de twee daar nu op terug, gewapend met een enorme berg statistieken van 17 kankersoorten uit 69 landen. "Er was vorige keer nogal wat verwarring", erkende Vogelstein vandaag op een besloten persconferentie, voorafgaand aan hun publicatie. "Ons vertrekpunt is en blijft dat ongeveer 42 procent van alle kankers vermijdbaar is. Achter dat cijfer van Cancer Research UK staan we volledig."

Met meer aandacht voor vroege opsporing en bestrijding van kanker is een wereld te winnen. Veel vaker dan het publiek beseft, ontstaat kanker namelijk spontaan, door bijvoorbeeld een ongelukkige uitglijer bij de celdeling. Liefst tweederde van alle dna-mutaties die in tumoren worden aangetroffen moeten op die manier zijn ontstaan.

Dat althans stellen oncologen Bert Vogelstein en Cristian Tomasetti van de Johns Hopkins Universiteit in Baltimore in een nieuwe berekening in Science. Een rekensom, die al op voorhand omstreden is: toen Tomasetti en Vogelstein twee jaar geleden iets soortgelijks beweerden, viel de halve wereld over hen heen omdat ze kanker zouden bagatelliseren tot een ziekte waaraan je meestal niets kunt doen.

In Science komen de twee daar nu op terug, gewapend met een enorme berg statistieken van 17 kankersoorten uit 69 landen. "Er was vorige keer nogal wat verwarring", erkende Vogelstein vandaag op een besloten persconferentie, voorafgaand aan hun publicatie. "Ons vertrekpunt is en blijft dat ongeveer 42 procent van alle kankers vermijdbaar is. Achter dat cijfer van Cancer Research UK staan we volledig."

Gezond leven

Terwijl het toeval af en toe een schakelaar omzet en zo cellen geleidelijk richting kanker drijft, trappen factoren als roken, overgewicht of alcohol het gaspedaal vol in
Bovendien is voor sommige kankers gezond leven wel degelijk cruciaal, erkennen de twee. Neem longkanker: van alle onderliggende mutaties is volgens Vogelsteins berekeningen zo'n 35 procent spontaan ontstaan, maar niettemin is 89 procent van alle longkankers te voorkomen door gezonder en rookvrij te leven. Reden van die schijnbare tegenstelling is dat er bij kanker meerdere genetische schakelaars tegelijk op 'fout' zijn gezet. En terwijl het toeval af en toe een schakelaar omzet en zo cellen geleidelijk richting kanker drijft, trappen factoren als roken, overgewicht of alcohol het gaspedaal vol in. "Eén mutatie is dan genoeg om een kanker vermijdbaar te maken", legt Tomasetti uit.

Maar aan het Antoni van Leeuwenhoek-ziekenhuis in Amsterdam vindt hoogleraar kankerepidemiologie Floor van Leeuwen de rekensommen van Tomasetti en Vogelstein nog altijd te slordig. Zo zien de twee over het hoofd dat risicofactoren elkaar kunnen versterken. "We weten al heel lang dat 80 tot 90 procent komt door omgevingsfactoren in brede zin, inclusief virussen en bijvoorbeeld beroep", zegt Van Leeuwen. "Helaas kunnen we niet aan al die factoren wat doen; preventie is naar schatting mogelijk voor 30 tot 50 procent van alle kankers."

"Niet indruk krijgen dat kanker niet te vermijden is"

Haar diepere kritiek is principieel: als mensen dit maar niet aangrijpen om ongezonde gewoontes recht te praten. "Natuurlijk is er bij kanker altijd sprake van enig toeval. Anders zou je altijd aan beide borsten tegelijk kanker krijgen. Maar intussen zijn er megagrote verschillen tussen verschillende landen: die komen toch echt door omgevingsfactoren en verschillen in leefstijl. Ik hoop vooral niet dat het publiek de indruk krijgt dat kanker toch niet te vermijden is."

Vogelstein ziet dat precies omgekeerd. "Kijk op internet, en het enige wat je ziet is: kanker komt door dit, kanker komt door dat. Leefstijl en erfelijkheid." Vogelstein is kinderarts van huis uit en zag waar dat bij jonge kankerpatiëntjes toe kan leiden: "Ouders met een verschrikkelijk schuldgevoel, ervan overtuigd dat ze hun kind blijkbaar aan iets verkeerds hadden blootgesteld of de verkeerde genen hadden meegegeven. Ik vind dat we niet nog eens allerlei schuldgevoelens moeten toevoegen aan een toch al dramatische situatie."

De verschillen per weefseltype zijn groot, benadrukken de Amerikanen. Vooral bij leukemie en kankers aan brein, borst, lever, nier, alvleesklier, darm en blaas lijkt de rol van het toeval fors. Bij long-, hals-, slokdarm en baarmoederhalskanker overheersen omgevingsfactoren, stellen de twee.

Vogelstein pleit voor meer nadruk op vroege detectie, als een kanker nog is te behandelen. "Een enorm onderschat, te weinig onderzocht en te ondergefinancierd onderzoeksgebied", vindt hij. "We moeten gewoon erkennen dat de meeste vijanden al in ons zijn."

Bron: De Morgen
Eigen mening: Ik merk dat de laatste jaren kanker een veelbesproken ziekte is. Zo hoorde ik deze morgen op de radio nog maar eens een initiatief om geld in te zamelen voor kankeronderzoek. Wat ik persoonlijk erg positief vind! In het artikel vermelde ze namelijk dat dit een enorm onderschat, te weinig onderzocht en te ondergefinancieerd onderzoeksgebied is.

Ik geloof namelijk best dat hier veel vragen rond zijn. Je hoort geregeld dat iets kankerverwekkend is, maar is dat nu eigenlijk wel zo? Goed dat hier dan ook onderzoek naar wordt gedaan, maar het mag de mensen geen schrik aanjagen of een schuldgevoel aanpraten. Zoals in het artikel vermeld wordt, kan ik best geloven dat ouders van een kind met kanker een schuldgevoel hebben omdat ze denken dat ze hun kind blootgesteld hebben aan iets.

Het lijkt mij hierbij belangrijk om dit te nuanceren. Zoals het feit dat roken wel degelijk een invloed heeft op longkanker. Dit kan inderdaad aansporen tot een gezondere levensstijl. Toch lijkt het mij ook belangrijk dat de mensen weten dat kanker niet te vermijden is... Het zou jammer zijn mochten ze er nog een schuldgevoel bovenop krijgen.