Zou president Marine Le Pen zonder een parlementaire stemming uit de EU kunnen stappen? Nee, zeggen Franse experts: ze zou wel de eerste stap kunnen zetten, maar daarna zou het parlement een grondwetsherziening moeten goedkeuren. Maar alleen al het feit dat mijn Franse vrienden met die vraag bezig zijn, zelfs hypothetisch, is een teken des tijds. Wat zei Rousseau ook weer? ‘Bij je verstand zijn in een wereld vol gekken, is zelf al een soort waanzin.’

Natuurlijk is het ondenkbaar dat de leider van het rechtse, populistische, anti-immigratie Front National in mei van volgend jaar tot president zou worden verkozen. Maar het was ook ondenkbaar dat de Britten voor de Brexit zouden stemmen. En het was ondenkbaar dat Donald Trump president van de VS zou worden. Ik hoopte dat ik in Parijs gerustgesteld zou worden dat het ondenkbare niet nog een keer zou gebeuren, deze keer in het hart van Europa. Maar die geruststelling heb ik niet gekregen.

De meeste mensen met wie ik heb gepraat, blijven ervan overtuigd dat Le Pen zal verliezen tegen François Fillon, de kandidaat van centrumrechts. In de tweede ronde van de verkiezingen zullen de linkse kiezers zich tegen wil en dank achter Fillon scharen, in naam van de Republiek. Dat hebben ze in 2002 ook gedaan, toen ze voor Jacques Chirac stemden om Marine Le Pens vader, de stichter van het Front National, geen kans te geven. ‘Liever de dief dan de fascist’, was toen het motto.

Een proteststem in de Europese en de plaatselijke verkiezingen is één ding, maar de presidentsverkiezing is iets anders. Dat is het echte werk. Met zijn conservatieve, katholieke patriottisme en zijn solide, geruststellende imago, zal Fillon veel landelijke, kleinstedelijke en voorstedelijke kiezers afpakken van het FN. Volgens de huidige peilingen zouden de twee kandidaten in de eerste ronde elk ongeveer een kwart van de stemmen krijgen, maar zou Fillon in de tweede ronde, op 7 mei, met ongeveer twee derde van de stemmen winnen. Tot zover de conventionele wijsheid en de opiniepeilingen waar we in het Verenigd Koninkrijk en de VS zoveel aan hebben gehad.

Het kapsel van Thatcher

En nu de twijfels. Fillons combinatie van sociaal conservatisme en economisch liberalisme is ongewoon in Frankrijk en kan hem op beide fronten stemmen kosten. Hij heeft conservatieve katholieke standpunten over bijvoorbeeld draagmoederschap en het homohuwelijk. Tegelijkertijd wil hij de economie dereguleren, 500.000 banen in de publieke sector schrappen, de ziekteverzekering hervormen en in de uitkeringen snoeien. De krant Libération zette laatst een karikatuur van Fillon met het kapsel van Margaret Thatcher op de voorpagina. Zelfs in zijn eigen partij is er verzet tegen zijn Franse thatcherisme. Misschien gaat het voor de linkse kiezers allemaal te ver en zullen ze in de tweede ronde thuisblijven. Bovendien maakt zijn economisch liberalisme hem ook kwetsbaar bij de werkende klasse en de kleine burgerij die hij van het Front National moet losweken. Zij willen zekerheid en bescherming, geen uitdagingen à la Thatcher.

Dat alles speelt zich af tegen een achtergrond van algemeen onbehagen. De economie is vorig jaar met amper 1 procent gegroeid. De jeugdwerkloosheid bedraagt 25 procent. Er is nog nauwelijks vertrouwen in de politieke klasse: veel mensen vinden dat de politici vervreemd zijn van het volk, corrupt, met alleen oog voor hun eigenbelang. Men wil het systeem een harde schop geven. Fillon is geen vertegenwoordiger van de klassieke Parijse elite, maar staat toch duidelijk voor het establishment. Zoals een intimus van Le Pen het uitdrukt: ‘Fillon, il est système.’ Nu de Brexit en Trump het populisme normaal hebben gemaakt, lijkt de tijdgeest tegen hem.

Een mooie roos

Marine Le Pen is bovendien een sterke kandidate, het schoolvoorbeeld van een moderne populist die op alles een antwoord heeft. Een bezoekje aan de Facebookpagina van het FN zegt genoeg. Le Pen prijkt glimlachend bovenaan de pagina, met een mooie blauwe roos (het symbool van de socialisten, met een ander kleurtje) horizontaal tussen de woorden ‘Marine’ en ‘présidente’. Let op de ‘e’: ze zou de eerste vrouwelijke president van Frankrijk zijn.

Ze is kandidaat ‘in naam van het volk’, zegt ze, terwijl Fillon de kandidaat is ‘van de Europese Commissie, van de banken en van monsieur Schäuble’. Ze pleit voor ‘de terugkeer van de natie en van de democratie’, want ‘veel landen hebben die keuze al gemaakt’. Ze verwijst naar de Verenigde Staten, naar het Verenigd Koninkrijk en naar Italië, dat in het recente referendum ‘nee’ heeft gestemd. En jawel: ‘ik verdedig de rechten van de vrouw.’

Ze wil een referendum over het Franse lidmaatschap van de EU. Maar ik voorspel geen Frexit, de Fransen staan heel anders tegenover Europa dan de Britten. Maar toch zou de Dag van Europa, op 9 mei, twee dagen na de Franse verkiezingen, een donkere dag kunnen worden. En misschien zal Jean Monnet zich omdraaien in zijn graf.

Bron: http://www.standaard.be/cnt/dmf20161212_02623189

Eigen mening: Ik denk dat we een dieptepunt hebben bereikt in de politiek. Het volk gelooft er niet meer in. Ze staan sceptisch tegenover politieke leiders, die tot nu de macht in handen hadden. Mensen zijn teleurgesteld dat deze leiders niets hebben kunnen doen tegen de economische crisis en de vluchtelingencrisis. Het vertrouwen is verloren. Veel mensen vinden dat de politici vervreemd zijn van het volk, corrupt, met alleen oog voor hun eigenbelang. Men wil het systeem een harde schop geven. En dan breekt het moment aan dat mensen als Thrump de macht krijgen, of dat er voor een Brexit wordt gestemd. Mensen hebben angst. Angst voor de onzekerheden, voor wat gaat komen. Peilingen zeggen niets meer, niemand weet welke impact een Brexit heeft,.... Er moet dringend iets veranderen want de democratie, waar we decennia voor gevochten hebben, ligt onder vuur.