actualiteitsforums - Enkele post bekijken - Tv in 2005: verdwazing troef

Tv in 2005 / Omzien in verdwazing

U hebt op deze pagina’s eerst naar de beelden gekeken en pas daarna begon u hier te lezen. Dat wil zeggen: als u dit al leest, want de oudejaarskrant, zei een opbeurende eindredacteur een week geleden tegen me, die leest toch niemand. Een ouwe krant is erg, een oud jaar is nog erger en een ouwe oudejaarskrant, wat is er treuriger dan dat. Maar ik houd me flink.
U keek dus eerst naar de beelden, vluchtig misschien, uw blik gleed er even overheen. Maar dat kijken, dat is precies waar het om gaat. We kijken eerst naar de beelden. Dat gaat vanzelf, daar hoef je geen moeite voor te doen. Ik zelf heb het afgelopen jaar (en de jaren daarvoor) ook geen moeite hoeven doen. Ik hoefde alleen maar te kijken naar de beelden. Dat was deel van de opdracht. Ga zitten en laat je vollopen. Een heel kleine selectie van die beelden vindt u op deze pagina’s. Er is een zekere ordening in aangebracht en ze staan er heel stil bij, maar in normale doen stromen ze chaotisch babbelend het scherm uit, onophoudelijk, als water uit de kraan.

Het tweede deel van de opdracht was iets minder eenvoudig. Verwoord wat die beelden met je doen. En nu het oudjaar is, verwoord wat die beelden na zo’n jaar met je deden. Zie om.

Het gaat om televisie, dus u kent de beelden ook. Dat schept een band, een heel dunne weliswaar, maar het is een band. We leven elk afzonderlijk binnen onze eigen muren, maar we zien daar dezelfde beelden. Uit al onze kranen komt water.

Zien we echt dezelfde beelden? Ja, want daar heb je heel slimme marktonderzoekers voor, die zeggen bijvoorbeeld: u leest Trouw dus kijkt u vooral Nederland 1 en Nederland 3. Ik heb het getest. Ik schreef dan eens iets over een programma op Yorin waarin een homo herkend moest worden en dan kreeg ik prompt een boze brief. Of ik wel goed bij mijn hoofd was om naar zulke troep te kijken en er de lezer van Trouw mee lastig te vallen.

Het klopt dus. We zien doorgaans dezelfde beelden. Al wordt het wel lastiger om de publieke omroep trouw te blijven. Talpa kwam en nam ons het voetbal af. De publieke omroep verliest marktaandeel. In de fameuze, voor adverteerders smakelijkste leeftijdscategorie tussen 20 en 49, kijkt nog maar een op de vijf naar de publieke omroep. Heel soms bekroop me zelfs het gevoel dat ik ’s avonds laat, terwijl iedereen al was vertrokken, in mijn eentje naar een oude Amerikaanse dichter in ’R.A.M’ zat te kijken, als iemand die de laatste gloed van een uitdovende cultuur aanblaast.

In Hilversum zoeken ze wanhopig naar verjonging. Er moet zelfs een apart net voor komen, waar ze zich bij BNN voor in de handen wrijven. Alsof ook de publieke omroep een hangplek voor jongeren moet scheppen. Alsof televisie niet al één grote hangplek is. Terwijl pa zich stukkijkt op Nederland 3 kijken mijn tienerzonen hoofdzakelijk naar Veronica en Discovery Channel. Van ’Buitenhof’ of ’R.A.M’ hebben ze nooit gehoord, maar ze kunnen je wel de drie zwaarste hangbruggen van de wereld noemen en de dodelijkste vissoort in de Great Barrier Reef.

We hebben elkaar dus niets meer te zeggen. Tussen Hilversum en de commercie gaapt een kloof. Tussen vader en zonen ook. En straks kijkt iedereen naar zijn eigen beelden. Kleine consumenten van hun eigen kleine behoefte. Wat rest aan cultuur gaat schuil achter een decoder en elders herkennen we overal homo’s, vergapen ons aan duellerende tv-babes, zappen lusteloos tussen lottomiljonairs en miljoenenjachten. En alles wordt gepresenteerd door Linda de Mol.

We amuseren ons kapot, schreef Neil Postman al in 1985, maar dan wel ieder voor zich.

Omdat ik veel televisie kijk, denken mensen dat ik er verstand van heb. Dan vragen ze me wat ik van Talpa vind, of hoe de publieke omroep gered kan worden. Soms zeg ik dan iets gewichtigs, maar de waarheid is dat ik volstrekt in het duister tast. Van veel kijken word je niet veel wijzer. Net zoals je van veel water drinken ook geen loodgieter wordt.

In mijn geval is bij de beeldconsumptie sprake van een overdosis. En dat heeft gevolgen. Mijn gewicht is toegenomen, mijn ogen zijn verslechterd en plassen gaat ook moeilijker, dank u. Maar de echte vraag is: wat doen al die beelden met je hoofd? Die vraag, horend bij het tweede deel van de opdracht, moet nog beantwoord worden. Wat doen dus die beelden met je?

Ze veranderen je.

Je wordt iemand met een mening. Een negatieve mening. Voortdurend word je overladen met actualiteit, door nieuwslezers en mannen die op de plaats waar hun stropdas zit een microfoon vasthouden. Zij leveren het eerste bouwsteentje voor je eigen, thuisgemaakte mening. Zo kun je al oordelen over van alles en nog wat: over de gevaren in de Afghaanse provincie Uruzgan tot en met de gebitstoestand van verstandelijk gehandicapten.

Bij dat thuisgevormde meningendeeg hoort heel veel hoofdschudden. Voor het afbakken hoeven we alleen nog naar de praatprogramma’s te kijken. Televisie is een kletsmeier-proliferatiemachine. Tel de zendtijd en deel het door het aantal gasten dat aan de vele tv-tafels is aangeschoven en je houdt alleen fragmenten over, fragmenten van afgekorte meninkjes, afgekapte zinnen, afgemeten vraagjes. Zelfs het langste praatprogramma van de wereld, Zomergasten, is een opeenstapeling van fragmenten. Hoe meer je kijkt naar al die tv-tafels, des te meer verstom je in eigen kring. ,,Wat een onzin”, mompel je voor je uit. ,,Wat een gezever.” Tot veel meer reflectie ben je niet meer in staat.

Ik heb een aantal van die praattafels verzameld. Wij zijn een tafelland. Anders dan bijvoorbeeld de Duitsers. Die zitten liever op een comfortabele bank. Dat praat iets langer. Wij niet. We willen harde stoelen en een tafel om ons aan vast te houden. De tafel beschermt ons. En voor iedereen is er een glaasje water, let maar op. Want in die droge studio’s zou je stem op dat ene beslissende moment dat je daadwerkelijk het woord voert kunnen haperen. Ik vind de tafel een teken van zwakte. Maar ik heb gewoon een negatieve mening.

Je ontwikkelt sterke en onredelijke afkeren. Telkens als ik Tijs van den Brink zie, denk ik aan Toetanchamon. Jeroen Pauw is onverdraaglijk als er een jonge vrouw tegenover hem zit. Het klapvee bij Jos Brink. De nek van Paul Sneijder, opgebouwd uit al die Brusselse etentjes. Matthijs van Nieuwkerk als mijn vrouw naar hem kijkt. De gewichtigheid van Sven Kockelmann met die rol papier in zijn knuistje.

Je zintuigen raken afgestompt en je gevoelsleven verschraalt. Zo’n tsunami met die fantastische home- video’s, die nuttig je met een glas bier en Japanse nootjes. Bij Katrina hoop je vurig op het moment dat de CNN-verslaggever wegwaait. En bij de aanslagen in Londen – een lange zit hoor, in de live-uitvoering van de BBC – zat ik met een lekkere uitsmijter op schoot te turen naar een opengereten dubbeldekker.

Tegelijkertijd kun je om alles in huilen uitbarsten. Een NCRV-weerzien op Schiphol, een EO-kind met een chemokuur, voetballer Niels Kokmeijer met zijn kapot getrapte been bij ’Holland Sport’, een oma die voor de Ikon-camera van Frans Bromet naar een bejaardenhuis moet, Lieske die van Big Brother even met haar moeder mag bellen. Een liedje van Guus Meeuwis.

Televisie laat je voortdurend janken. Er zijn avonden dat ik me een emotioneel wrak voel. Na ’Spoorloos’, ’Memories’, ’Ik mis je’ als we met honderdduizenden tegelijk wenend en gebroken in onze zithoeken hangen. Maar ook na PSV-AC Milan. Ach, Aissati.

Je wordt ook onaardiger. Snauwt je kinderen af, haat visite, doet alsof je naar je vrouw luistert. In bed draai je je van haar af, want zij denkt aan Van Nieuwkerk en dat wil je niet belonen.

En de seks in je hoofd wordt bonkiger en leger. Ook hier werkt de afstomping door, dankzij heel veel Vara-cabaret, Spuiten en slikken, Sex in the City, Katja in een bad met Baileys, BNN op de set van een pornofilm, billen, borsten, hiphop-clips, Kim Holland bij een kwijlende Jensen. Televisie-seks is een keiharde open zenuw, waar je iets te hard om lacht en nogal rauw van wordt.

Ik ben, sinds ik aan deze opdracht begon, een slechter mens geworden. Gevallen van het omgekeerde – dat je een beter mens wordt van veel televisie kijken – ken ik niet.

Televisie is de meest bereikbare drug. Ze schenkt je het laagste genot. Je hoeft er geen moeite voor te doen. De beelden stromen rechtstreeks je aderen in. Per knopdruk verdwijnt de oorverdovende stilte van de woonkamer, de dagelijkse inspanningsverplichting om met huisgenoten te moeten verkeren, de malende gedachten die je meebracht van je werk.

Met de afstandsbediening neem je het heft weer in handen en voel je jezelf uitstijgen boven al die stakkerds op dat scherm. Je bent de baas. Een verkeerde beweging en je zapt ze weg. Van Nieuwkerk – ha! Aan het eind van de avond ben je kapot. Doodop. Je stort je in bed en draait weg van je vrouw.

Ik wacht op de eerste rechtszaak tegen het bestel, de omroepen. Een proefproces tegen kijkverslaving. Tegen de vernietiging van het denken, van het lezen, van de cultuur. Tegen de vernietiging van de kindheid van onze kinderen. Tegen de vernietiging van mijn huwelijk.

Ik wacht op een slappe overheidscampagne. Geniet, maar kijk met mate.

Trouw, 31-12-2005 (Wim Boevink, tv-columnist)