‘Verdorie, de Chinezen hebben het gehaald.’ Hoe gaan we dat uitleggen?’

Als slaapwandelaars eindigden de bestuurders van Eandis bij het Chinese State Grid in hun zoektocht naar financiering. Reconstructie van vijftien jaar gebrek aan vooruitziendheid. ‘Er zat niets anders op dan een privé-investeerder aan te trekken.’


Brussel 1 juni 2016. Die dag moeten de bestuurders van Eandis zich uitspreken over een exclusieve kapitaalinjectie door het Chinese State Grid Europe Limited. Het was spannend, want Bart De Wever, een van de vier partijvoorzitters van de grote politieke families (N-VA, CD&V, Open VLD en SP.A), heeft bijzonder lang gewacht om zijn zegen te geven. Nu zijn goedkeuring er eindelijk is, ligt de weg *helemaal openvoor de ultieme onderhandelingsronde met de bijzonder genereuze Chinese kandidaat-investeerder. De bestuurders gaan gerust de zomer in.

Nochtans was de vreugde niet unaniem, toen enkele dagen eerder was gebleken dat State Grid de strijd had gewonnen om aandeelhouder te worden van het grootste energiedistributiebedrijf van Vlaanderen. ‘Verdorie. De Chinezen hebben het gehaald’, klonk het bij enkele topbestuurders van Eandis en energie-experts uit de vier grote politieke families. Ondanks het formidabele bedrag van 830 miljoen euro. ‘Mijn eerste reactie was: hoe gaan we dat uitleggen?’, aldus een van de betrokkenen.


2001: Jarenlange zoektocht naar geld

De keuze voor de Chinese investeerder was het eindpunt van een jarenlange zoektocht naar geld. Eandis, dat 80 procent van de elektriciteit- en gasnetten op Vlaams grondgebied beheert, moest in 2014 de elektriciteitsproducent- en leverancier Electrabel uitkopen. Dat deed 910 miljoen euro wegvloeien uit het bedrijf.

Een uitkoop was al in 2001 beslist, door de toenmalige paars-groen-gele Vlaamse regering (SP, VLD, Agalev en Volksunie) onder leiding van Patrick Dewael. Om de al te dominante positie van Electrabel te breken, werd het gemeenten verboden om voor energiedistributie nog met privé*bedrijven samen te werken.

De toenmalige minister van Energie, Johan Sauwens (Volksunie), maakte zich sterk dat de gemeenten wel aan het geld zouden raken om Electrabel uit te kopen. Per slot van rekening kregen ze daarvoor tot 2018 de tijd. Alleen bleken die centen er in 2014, toen de uitstap van Electrabel eindelijk werd beklonken, niet te zijn.

Voor Eandis het begin van een koortsachtige en bijzonder kronkelige zoektocht naar honderden miljoenen. Zeker omdat door *jarenlange onenigheid in het volledig gepolitiseerde bestuur en bij de Vlaamse meerderheidspartijen de meest voor de hand liggende oplossing niet haalbaar bleek: kapitaal ophalen via de beurs.


2007:Beursgang taboe

Al in 2007 was het management van Eandis met een plan voor een beursgang naar de raad van bestuur getrokken. Maar de socialisten spraken een veto uit tegen de privatisering. De christendemocratenvreesden dan weer dat een beursgang de greep van de gemeenten – waar CD&V nog almachtig was – op de energiedistributie zou doen afbrokkelen.

In 2014 was het te laat om Eandis nog snel naar de beurs te brengen en genoeg geld te verzamelen om Electrabel uit te kopen. Door de jarenlange besluiteloosheid bij de bestuurders was immers geen werk gemaakt van een noodzakelijke voorwaarde voor zo’n beursgang: de fusie van de regionale *intercommunales tot één bedrijf. ‘Zo’n fusiebedrijf moet eerst één tot twee jaar bewijzen dat het goed bezig is, voor het via de beurs kan aankloppen bij beleggers’, zegt een Eandis-bestuurder.

Bovendien bleef de weg naar een beursgang ook wettelijk afgeblokt. Na de verkiezingen van 2012 had de N-VA immers de SP.A vervangen als grote tegenstander. Een topbestuurder van het bedrijf maakt er geen geheim van: ‘Meteen na de overeenkomst met Electrabel was ik er al van overtuigd dat er niets anders zou opzitten dan opnieuw een privé-investeerder aan te trekken.’


2015:Aankloppen bij gemeenten

Toch ondernam Eandis nog een poging om bij zijn gemeentelijke vennoten de nodige centen op te halen. Weinig hoofdrolspelers geloofden dat het kapitaal daar kon worden gevonden, maar het decreet uit 2001 stipuleerde nu eenmaal dat een intergemeentelijk bedrijf alleen vers kapitaal mocht aantrekken bij zijn gemeentelijke vennoten. In het voorjaar van 2015 klopte Eandis aan bij de gemeenten. De poging om 236 miljoen euro op te halen, leverde slechts 90,7 miljoen euro op.

Opmerkelijk is dat een tweede gemeentelijke piste niet werd bewandeld. Vlaanderen telt een aantal financieringsintercommunales. Die waren in de loop der jaren meer dan eens door de aangesloten gemeenten en steden te hulp geroepen om investeringsprojecten te steunen. Behalve dan voor Eandis. ‘Omdat het wettelijk niet mogelijk was’, luidt de uitleg. En omdat de Vlaamse politieke meerderheid niet bereid bleek om dat mogelijk te maken.

Nochtans waren de financieringsintercommunales wel geïnteresseerd om te investeren. Met een dividendrendement van 5 procent was het energiedistributiebedrijf immers een aantrekkelijke belegging. Maar die boot hield Eandis af. Tot 2016. Toen kregen de financieringsintercommunales plots te horen dat de Vlaamse meerderheid toch de deur zou openzetten voor hun *kapitaalinjectie.

‘Maar de zoektocht naar een private investeerder was op dat moment al zo ver gevorderd dat besloten werd om de inbreng te plafonneren op 100 miljoen euro’, aldus een van de tenoren bij Eandis. Een kritische stem geeft een heel andere uitleg: ‘Ze hebben de gemeenten tegengehouden. Die hadden veel meer geld beschikbaar voor Eandis.’

De echte reden waarom de *financieringsintercommunales buitenspel werden gezet, was de weerstand bij verscheidene politieke partijen. CD&V vreesde de impact op de dividendenstroom vanuit Eandis naar de gemeenten. Grote steden en gemeenten zouden immers veel meer dividend opstrijken dan landelijke gemeenten, waar de christendemocraten traditioneel sterk staan. De N-VA en de SP.A wantrouwen dan weer financieringsintercommunales, omdat volgens hen de controle op hun doen en laten mank loopt.

Zo was het binnenhalen van een privé-investeerder uiteindelijk nog de enige optie om de financiële slagkracht van het bedrijf te herstellen. Het argument? Dat de inbreng van privékapitaal bij twee andere Belgische energienetbedrijven – Elia en Fluxys – succesverhalen zijn geworden.


2016:Laatste optie, een private financierder

Het is ondertussen lente 2016, Eandis moet behendig manoeuvreren. De top van het bedrijf is al volop op zoek naar privékapitaal, terwijl de overheid dat wettelijk nog mogelijk moet maken. Als het Vlaams Parlement op 27 april het licht op groen zet en het verbod op private investeerders in intercommunales uit 2001 weer ongedaan maakt, is het groepje kandidaat-investeerders al sterk gereduceerd. Amper een maand later, op 1 juni, kondigt Eandis aan dat State Grid Europe het beste bod heeft uitgebracht.

Het management en het bestuur van het bedrijf zijn dan al niet gerust op de reacties, net zomin als de politieke hoofdkwartieren. Maar als de vragen van de media en van lokale burgemeesters en gemeenteraadsleden uitblijven, begint in politieke rangen binnen en buiten Eandis de overtuiging te leven dat de Chinese instap zonder al te veel kritiek zijn beslag zal krijgen. Vanwege het hoge bod wordt de komst van de Chinese investeerder bij de partijbesturen bovendien bestempeld als een zeer goede zaak. En bij veel burgemeesters leeft de misvatting dat met de Chinezen ook een financieel extraatje voor de gemeentekas volgt.

Het management en de bestuurders van Eandis gaan met een gerust gemoed de vakantiemaanden in. Ze hebben nog wel een datum geprikt voor de algemene aandeelhoudersvergadering, waarop gestemd moet worden over de intrede van State Grid. Elke betrokken gemeente krijgt een dossier in de bus. In september zullen nog een rist infovergaderingen voor de gemeenteraadsleden volgen, maar het overheersende gevoel is dat die zonder veel discussie akkoord zullen gaan met de deal.


September 2016:de koude douche

Eind augustus volgt de koude douche. Partijsecretariaten en de topbestuurders van Eandis worden plots overspoeld met telefoontjes en mails van verontruste burgemeesters en gemeenteraadsleden. Ze hebben in de krant moeten lezen dat van een finan*ciële bonus geen sprake is. Nog een week later volgt een mail van een rist middenveldorganisaties, waaronder de vakbonden, met de raad om kapitaal-injectie van State Grid af te blokken. Onder meer omdat de overeenkomst grote financiële risico’s zou inhouden voor de gemeenten.

Voor de meeste gemeenteraadsleden is het de eerste informatie die ze ontvangen over de deal. Eandis en de vier grote politieke families zijn meteen op achtervolgen aangewezen. Het management en de bestuurders zijn niet te spreken over de volgens hen foutieve informatie die via de media en opiniemakers om de haverklap naar buiten komt. Tegelijk groeit bij de vier grote politieke families het besef dat ze het moeilijk uitgelegd krijgen waarom een Chinese privé-investeerder zo’n goede zaak is voor Eandis. Want au fond hadden ze de zoektocht naar geld liever anders zien verlopen.

Tot overmaat van ramp zit er veel ruis op de lijnen tussen gemeentelijke zwaargewichten die voor en achter de schermen aan de touwtjes trekken bij Eandis. Al snel blijkt Geert Versnick, de liberaal bij Eandis, in een vacuüm te opereren. De liberale minister van Energie, Bart Tommelein, maakt in amper twee weken tijd een bocht van 180 graden. Bij de SP.A moeten ze vaststellen dat de Gentse burgemeester Daniël Termont, voor de zomer nog de grote pleitbezorger van de Chinese deal, daar liever niet meer aan herinnerd wordt. Tot afgrijzen van partijvoorzitter John Crombez en de Oostendse burgemeester Johan Vande Lanotte die eind augustus samen maakten dat de kuststad als allereerste centrumstad de Chinese deal goedkeurde.


DS, 28-09-2016 (Pascal Sertyn)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB