actualiteitsforums - Enkele post bekijken - Seks, tieten en videogames

Seks, tieten en videogames

Ze hebben altijd grote borsten en een wespentaille, bieden hun lijf als beloning aan, of dienen (halfnaakt) als decorstuk: in videogames worden vrouwen stereotiep en seksistisch afgebeeld. En dat is minder onschuldig dan het lijkt. ‘Als de overheid schadelijke producten als tabak en alcohol aan banden legt, moet ze ook actie ondernemen tegen geseksualiseerde beelden.’

‘Kratos, blijf nog wat langer.’ Vol verwachting kijken de twee vrouwen in de lens. De lakens bedekken hun onderlijf, maar hun borsten zijn ontbloot. Dan springt Kratos, een gespierde kerel, op het bed. De vrouwen kreunen, het bed schudt heen en weer, een antieke vaas valt op de grond.

Dit is niet het begin van een pornofilm, maar een scène uit de gamereeks God of War, dat zich afspeelt in de antieke oudheid. Sinds 2005 werden van de verschillende afleveringen meer dan 20 miljoen exemplaren verkocht. De speler aast samen met het hoofdpersonage Kratos op wraak voor de dood van diens vrouw en kind.

In de scène met de twee vrouwen moet de gamer knoppen indrukken en met de joystick draaien, zodat het er heviger aan toegaat. Na 20 seconden stopt het gekreun en wordt Kratos omhuld door een rode waas. Heel even zijn ook de vrouwen nog te zien, een van hen zit op handen en knieën. De buit is binnen: Kratos beschikt nu over extra krachten.

God of War is slechts een van de vele voorbeelden over hoe vrouwen in videogames gestereotypeerd worden. Ook in Grand Theft Auto 5, in ons land vorig jaar de op twee na meest verkochte game, komen vrouwen alleen voor als strippers en prostituees die door het personage van de gamer kunnen worden gehuurd en zelfs vermoord, zodat je je geld kunt terughalen.

‘Seksistisch’, noemt Marjolein Antonis het beeld dat videogames van vrouwen ophangen. Onlangs schreef ze er een column over voor de gamersite 9lives.be, waar ze stage liep. ‘Vrouwen vallen meestal onder twee uitersten: ofwel zijn ze een brave trezebees, ofwel een sexy vamp met grote borsten’, zegt Antonis, die al sinds haar kinderjaren gamet. ‘En ze zijn nog altijd vakereye candydan volwaardige gamepersonages. Voor mij hoeven niet alle vrouwen in games volledig bedekt te worden. Maar in hun rollen moet er meer variatie komen.’

Recht op seks

In het buitenland is er al langer kritiek. Zo klaagt de Amerikaanse feministe Anita Sarkeesian via haar Youtube-kanaal de stereotiepe voorstelling van vrouwen in games aan. In haar video’s legt ze bloot welke rollen vrouwen zoal toebedeeld krijgen (zie illustraties).

Het seksisme in games neemt verschillende vormen aan. In schietspellen, bijvoorbeeld, zijn vrouwen dikwijls gewoon afwezig of zijn de mannelijke personages de default. Als vrouwen als competente en sterke personages in beeld komen, zoomt de camera geregeld op hun decolleté in. Soms kunnen de gamers de vrouwelijke personages verkleden, zoals in de reeks Resident Evil. De vrouwelijke agente of soldate ontdoet zich in één klik van de neutrale outfit die bij haar beroep past, en draagt de tenue van een schaarsgekleed schoolmeisje of verpleegster.

In veel games met een uitgewerkt verhaal, waaronder fantasy ‘role playing’ games, gaat de seksualisering nog een stap verder. De speler bestuurt daarin een personage dat in een fictieve wereld een queeste tot een goed einde moet brengen. De onderliggende boodschap in veel van die verhalen is dat vrouwen alleen de doeleinden van de man moeten dienen (zoals in God of War, waar seks het mannelijk personage extra krachten bezorgt), of dat seks een beloning is waar een man recht op heeft. InThe Witcher 2, bijvoorbeeld, biedt een vrouw zich aan: ‘Je hebt mijn leven gered. Een beetje plezier als bedanking is niet te veel gevraagd’. Waarop de held antwoordt dat hem dat na zo’n zware inspanning goed zou doen. Even later hebben de twee seks.

De vrouw als object

Los van de persoonlijke appreciatie van al dat naakt en de vraag of het gamers stoort hoe seksistisch vrouwen worden afgebeeld, heeft die voorstelling een effect op jongeren en jongvolwassenen. Ze maakt gamers meer vatbaar voor verkrachtingsmythes. Zo denken ze vaker dat vrouwen met korte rokjes of topjes zelf om problemen vragen, dat veel slachtoffers van seksueel geweld al eerder een slechte reputatie hadden, of dat vrouwen liegen over seksuele intimidatie, omdat ze nood hebben aan aandacht.

Recent onderzoek van de KU Leuven toont aan dat scholieren die hebben gegamed met een geseksualiseerd personage – een vrouw met grote borsten, kort topje, wespentaille – beduidend sterker in verkrachtingsmythes geloven dan jongeren die een neutraal karakter – een figuur in een verhullend harnas – kregen voorgeschoteld. Er werd géén seks of seksueel geweld getoond in de game, maar de onderzoekers zagen al na een kwartier een effect. ‘Louter het tonen van geseksualiseerde personages is voldoende’, zegt Steven Eggermont, professor in de mediapsychologie en directeur van de School voor Massacommunicatieresearch van de KU Leuven. ‘Dat is niet onlogisch. Vrouwen worden teruggebracht tot een object. Precies daarom draait het ook bij seksueel geweld.’

Wat er in de hersenen gebeurt als in games stereotiepe beelden van vrouwen opduiken, vergelijkt Eggermont met een huis waarin het licht wordt aangestoken. ‘Door geseksualiseerde personages te zien, gaat in één kamertje in ons geheugen het licht aan. Maar dat licht schijnt ook in de kamertjes ernaast. Zo worden beelden en opvattingen rond seksueel geweld opgeroepen zonder dat we die expliciet zien.’

Ouders, kijk mee

Dat er al na een kwartier gamen verschillen te zien zijn tussen de groep die met het neutrale personage heeft gespeeld en de groep die het geseksualiseerde personage bestuurde, wijt Eggermont aan het feit dat games sluimerende opvattingen activeren en bestendigen door herhaling. ‘Als je weet dat er veel jongeren zijn die instemmen met verkrachtingsmythes – we schatten een vijfde van hen – is het niet goed dat ze beelden zien die dat geloof nog versterken.’ Games hebben daarbij mogelijk een groter effect dan andere massamedia. ‘Ze worden doorgaans over een lange periode gespeeld en je wordt helemaal ondergedompeld.’

Professor Eggermont vindt dat zorgwekkend. ‘We weten dat wie in verkrachtingsmythes gelooft, toleranter is voor seksueel geweld en ook vaker dader wordt. Ik zeg niet dat 13-jarige gamers meisjes van hun leeftijd zullen lastigvallen. Maar ik vrees een uitgesteld effect na jarenlange blootstelling, met name als ze jongvolwassen zijn en seksueel actief worden. Dan is een seksistisch vrouwbeeld ingesijpeld. Het is in elk geval geen goede zaak als seksisme bestendigd wordt, dat toekomstige advocaten, rechters, politieagenten en juryleden door seksistische beelden toleranter staan tegenover verkrachtingsmythes.’

Wat moeten ouders hiermee? Als ze weten wat hun kinderen op het scherm zien, zouden ze misschien geneigd zijn om games te verbieden. Eggermont vindt dat geen goed idee. ‘Zo vergroot je alleen de muur tussen ouders en de wereld van de jongeren, waarin ze onder elkaar zijn en ongecorrigeerd hun opvattingen versterken. Vaak komt zo’n correctie vanzelf als jongeren weten dat een buitenstaander meekijkt. Ouders moeten dus vooral weten wat de jongeren spelen.’

Ook de sector hoort zijn verantwoordelijkheid te nemen, zegt Eggermont. ‘De ontwikkelaars van games moeten beseffen welk effect hun beelden hebben. Als de overheid schadelijke producten als tabak en alcohol aan banden legt, moet ze ook actie ondernemen tegen geseksualiseerde beelden.’

It’s a man’s world

De PEGI, een organisatie die de gamingsector oprichtte om de spelen te beoordelen volgens hun inhoud (zoals seks, geweld en drugs) en hen van een leeftijdsclassificatie te voorzien, betwijfelt dat games een negatief effect hebben. ‘Voor elke studie die daarop wijst, is er ook een studie die het ontkracht’, zegt woordvoerder Dirk Bosmans. ‘Je kunt je natuurlijk wel vragen stellen bij de stereotiepe manier waarop vrouwen in sommige *games worden voorgesteld. Maar moeten we het daarom verbieden? Ja, in Grand Theft Auto zijn vrouwen prostituees en strippers die je kunt huren en vermoorden. Maar de game speelt zich af in Los Angeles in het criminele milieu. De rol van de vrouwen past dus bij het verhaal.’

Er is ook zoiets als creatieve vrijheid, aldus Bosmans. ‘Je kunt nooit beletten dat in games schaarsgeklede vrouwen worden getoond. We merken wel dat de sector de laatste jaren volwassener wordt, dat vrouwen ook op een meer volwassen manier worden voorgesteld.’

Marjolein Antonis beaamt dat er langzaamaan meer sterke en goed uitgewerkte vrouwelijke personages in games opduiken. Maar een debat ten gronde over seksisme en genderstereotypen is in de zeer gesloten gemeenschap bijna onmogelijk. Mannen en vrouwen zijn er nog geen gelijken. Het idee dat gaming alleen iets voor mannen is, leeft nog altijd.

Antonis: ‘Er zijn veel mannelijke gamers die vrouwen met respect behandelen. Maar er zijn genoeg anderen die het er moeilijk mee hebben. Vrouwen moeten soms tegenover hen bewijzen dat ze ook echte gamers zijn, ze worden getest op hun kennis. Soms worden ze ook online seksueel lastiggevallen.’

Doodsbedreigingen

Toen Antonis onlangs in haar column kritiek uitte op hoe vrouwen in games worden voorgesteld, kon ze op weinig begrip rekenen. ‘Dat is geen seksisme’, klinkt het in een reactie op haar column op 9lives.be. ‘Mannen in games zien eruit als een bodybuilder, waarvan jongens denken “waarom ben ik niet zo?”. Maar ik hoor weinig mannen daarover klagen.’

Die reacties waren nog klein bier in vergelijking met wat de Amerikaanse feministe Anita Sarkeesian overkwam. Nog voor haar eerste video over vrouwen in games in 2012 online kwam, werd zij het mikpunt van een verregaande lastercampagne, verkrachtings- en doodsbedreigingen incluis. Iemand plaatste online een fotomontage die toont hoe Sarkeesian wordt verkracht door gamepersonages. Er verscheen ook een onlinegame waarin de speler haar tot bloedens toe moest slaan en doden. Wie kritiek had op dat spelletje, kreeg bagger over zich heen.

Toch zette Sarkeesian door, intussen heeft ze dertien video’s geproduceerd. Over de haatcampagne zei ze op de TEDxWomen-event in Washington dat ze gelijkenissen zag met games. ‘De daders verzonnen een verhaal voor een onlinegame. Zij waren daarin de heldhaftige spelers die moesten samenwerken om de vijand klein te krijgen. Ik was de uitverkoren vijand omdat ik het duivelse plan had om Youtube-films over vrouwen in games te maken. Alleen, deze keer was het geen game.’

DS, 09-04-2016 (Nikolas Vanhecke, Maxie Eckert)