'Als ze maar niet 'hij bedoeld' schrijven'


Media komen in actie tegen de ,,overbodige en ongewenste'' spellingsherziening van 2005. Ook de Taaladviesdienst van Onze Taal ondervindt de nodige problemen met koppeltekens, streepjes en de tussen-n.


ROTTERDAM, 17 DEC. Volgens het nieuwe Groene Boekje hangt het van nogal wat factoren af of samengestelde woorden, zoals 'sociaaleconomisch', aan elkaar of met een streepje moeten. Als je de twee delen ook kunt omdraaien, moet er een streepje tussen zoals bij sociaal-cultureel. Maar het is 'sociaalpsychologisch', omdat dit 'volgens de sociale psychologie' betekent - niet 'sociaal én psychologisch'.

,,Het is noodzakelijk geworden om deze termen te gaan interpreteren'', zegt taaladviseur Roos de Bruyn van het Genootschap Onze Taal. Zo kreeg zij laatst de vraag hoe je 'semantisch-pragmatisch' schrijft. ,,Dan moet ik opzoeken of 'semantische pragmatiek' een bestaand begrip is en mezelf de vraag stellen of je de samenstellende delen ook kunt omdraaien. Dat kost me veel tijd.'' Het is er niet eenvoudiger op geworden, zegt De Bruyn. ,,De Taaladviesdienst weet veel van taal, maar bijvoorbeeld lang niet alles van wetenschappelijke termen.''

De invoering van de nieuwe spelling, twee maanden geleden, leidde in het begin tot veel commotie. 'Ideeëloos', kopte NRC Handelsblad op 18 oktober in het hoofdartikel, waarmee de krant zowel de spelling van dat woord als de gehele spellingsherziening bekritiseerde. Er was één regelwijziging, de zogenoemde 'paardenbloem'-wijziging, waardoor samenstellingen met een dierennaam als eerste en een plantkundige aanduiding als tweede deel voortaan wel een tussen-n krijgen. De meeste tegen de veranderingen gekante taalgebruikers maakten zich druk over de veranderde spelling van bepaalde woorden. De één had grote moeite met appel (voorheen appèl), de ander struikelde over Eskimo (was eskimo).

,,De nieuwe spellingwijzigingen zijn overbodig en ongewenst'', schreef NRC Handelsblad in het bewuste hoofdartikel. De krant vond toen dat het te laat was om er nog iets tegen te doen. De meeste mensen leken zich toch bij de nieuwe spelling neer te gaan leggen. Maar met een door diverse media ondersteunde actie hoopt de Volkskrant nu alsnog het tij te keren en het kabinet over te halen om de wijzigingen terug te draaien.

Er is veel kritiek geweest op de Werkgroep Spelling van de Taalunie, de instantie die de voorstellen voor spellingwijziging ter goedkeuring voorlegt aan het Comité van Ministers. Toch zijn zelfs de felste tegenstanders van de herziening het erover eens dat de gelijkschakeling van het Groene Boekje en de woordenboeken van Van Dale een vooruitgang is. Ook de woordenboeken zelf zijn daar content mee, zegt Rik Schutz, uitgever bij Van Dale. Sinds Van Dale tien jaar geleden besloot op sommige punten van de officiële spelling af te wijken, heerste er volgens Schutz ontevredenheid, zowel bij Van Dale, de Taalunie als bij taalgebruikers. Om onenigheid te voorkomen mocht Van Dale bij de totstandkoming van de spelling van 2005 al in een vroeg stadium meepraten. Over alle bezwaren werd gepraat, genoeg reden voor Van Dale om akkoord te gaan met de integrale opname van de door het Groene Boekje voorgeschreven spellingwijzigingen.

Bij Van Dale is de discussie over de nieuwe spelling een gepasseerd station. Wij horen vaak dat je 'niet aan de taal mag peuteren', zegt Schutz. ,,Maar je kunt het ook van de andere kant bekijken: zo is de belachelijke tussen-n-regeling bij plant-diercombinaties nu afgeschaft.'' De uitgever van Van Dale noemt andere veranderingen ten opzichte van 1995 ,,minimaal en marginaal, de moeite van het discussiëren niet waard''. Volgens Schutz komt er op een gemiddelde krantenpagina niet één woord voor dat recentelijk van spelling is veranderd.

De actievoerende media zijn voor één gelijkvormige spelling voor iedereen, maar niet in deze versie. ,,We zouden minder herkenbaar kunnen worden als we er een afwijkende spelling op nahouden'', zegt hoofdredacteur Folkert Jensma van NRC Handelsblad. ,,Als we te veel van de spellingchecker afwijken, zullen onze archieven minder goed te doorzoeken zijn. Maar als zoveel mogelijk media zich niet aan de nieuwe spelling gaan houden, keert de wal misschien het schip.''

Jensma noemt het terug laten draaien van de spellingwijzigingen ,,politiek ingewikkeld'', omdat ook twee Vlaamse ministers meebeslissen over de invoering van een nieuwe spelling. ,,In Vlaanderen zijn ze meer gespitst op taalpolitiek.'' Adjunct-hoofdredacteur Suzanne Weusten van de Volkskrant heeft nog geen idee of de actie effect heeft. Taaladviseur Roos de Bruyn vindt ondanks de problemen dat de nieuwe regels moeten worden gerelativeerd. ,,Als iemand foutief 'tiensecondenlijm' schrijft, met een onterechte tussen-n, dan val ik daar absoluut niet over. Het is veel belangrijker dat taalgebruikers voorkomen dat ze 'hij bedoeld' schrijven.''


NRC, 17 december 2005

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB