Les in deugden op school
 

Normen en waarden / Les in deugden tijdens de overblijf op school


In de opvoeding zijn veel mensen de weg kwijt, meent Charles Hamburger. Zijn stichting De Deugdenboom geeft les in ’de goede eigenschappen die wij allemaal bezitten’.


De deugd van deze maand is eerlijkheid. Het staat met grote letters op een vel papier, dat boven de tafels in de overblijfruimte van de Nijmeegse basisschool Groot Nijeveld bungelt. Ernaast lijstjes met mooie en minder mooie eigenschappen: behulpzaamheid, vertrouwen, moed, luiheid, angst, ongeduld.

Zeven kinderen en drie juffen staan in een kring rondom een meisje, dat door middel van vragen moet achterhalen wie van hen haar heeft aangetikt. Alleen de dader mag jokken. Even tevoren hebben ze scènes nagespeeld uit het verhaal van Pinocchio, wiens neus van elke leugen langer werd. Elk kind heeft een kartonnen diamant om de hals, waarop staat waarin het uitblinkt.

„,Deugden zitten in ieder mens als in een mijn. Je hoeft ze alleen maar op te diepen als edelstenen”, verklaart Charles Hamburger. Hij is initiatiefnemer van De Deugdenboom, een piepjonge stichting, die samen met welzijnsorganisatie Tandem lessen in normen en waarden aanbiedt. „Maar die woorden vermijden we liever. Het gaat om goede eigenschappen.”

De voormalige arts-acupuncturist zag in zijn praktijk veel gezinnen met problemen. „Deugden worden er niet meer gewekt. We nemen maar aan dat kinderen behulpzaam zijn en respect hebben voor anderen, maar waar leren ze dat? Vroeger waren kinderen gehoorzaam, maar ze zijn geëmancipeerd. Op zichzelf is dat goed, de samenleving is gegroeid, maar je moet toch gemeenschappelijke uitgangspunten hebben. Op die waarden kan een kind ook de ouders aanspreken.”

Hamburger ziet het waarden- en normenonderwijs als ’een nieuw paradigma in de pedagogie’. „Veel mensen denken dat je een brave Hendrik moet zijn. Ze vinden het zwevend, spiritueel, braverig. Maar de kinderen vinden het ontzettend leuk om mee bezig te zijn. Plato zei al: een kind is niet een vat dat je vol moet gieten, maar een licht dat je aan moet steken.”

Via de kinderen hoopt Hamburger de ouders aan te spreken, want zij moeten op de lessen voortborduren. „Vooral allochtone ouders zijn enthousiast. De lessen zijn niet religieus, maar ze slaan wel het meeste aan bij christenen en moslims. Met name moslims hebben vaak moeite met de gelijkwaardigheid tussen ouders en kinderen, die zijn dus blij met deze ondersteuning van de opvoeding.”


De Deugdenboom is niet belerend

De Deugdenboom sluit aan bij het Virtues Project, dat 25 jaar geleden is ontwikkeld door de Canadese psychologe Linda Kavelin en dat uitgaat van een positieve benadering in de opvoeding. ,,Niet belerend of vermanend”, zegt Charles Hamburger. „Je kunt kinderen niet dwingen deugden na te leven. Maar je kunt ze er wel op aanspreken. Op vriendelijkheid bijvoorbeeld, daar past pesten niet bij.” Kavelin schreef ’Het Grote Deugdenboek voor ouders en kinderen’ en de Verenigde Naties riepen haar Virtues Project in 1999 –internationale jaar van het kind– uit tot het beste model voor morele opvoeding.

Toch staan ouders en scholen niet te trappelen om mee te doen. „Kinderen doen vrijwillig mee. Als een kind er verveeld bijzit, neemt het niks op. Het aantal deelnemers is daardoor nog klein. Ook veel leraren zijn afhoudend. Ze vinden dat zij geen opvoedingstaak hebben. Voorlopig zijn de deugdenlessen nog een buitenschoolse activiteit op vier scholen in Nijmegen. Maar er is inmiddels ook belangstelling van een welzijnsorganisatie in Rotterdam.”


Trouw, 20-03-2006